میخچه پا یکی از مشکلات رایج مربوط به پا است که در اثر فشار یا سایش در پوست پا ایجاد می‌شود. این عارضه به قسمت‌هایی از پوست که سفت و ضخیم شده است گفته می‌شود و معمولاً روی انگشتان پا، کنار و بین آن‌ها بروز می‌کند. میخچه به عنوان واکنش طبیعی پوست در پاسخ به فشار یا ساییدگی زیاد ایجاد می‌شود. معمولاً این عارضه در اثر استفاده از کفش نامناسب رخ می‌دهد. درمان میخچه پا اساساً شامل استفاده از کفش مناسب با فضای کافی در قسمت پنجه، استفاده از پد حمایتی یا چسب میخچه، خیساندن پا در آب گرم و تراشیدن ملایم میخچه یا استفاده از سنگ پا برای کاهش اندازه‌ی آن است. توجه داشته باشید که در صورت داشتن هرگونه نگرانی درباره‌ی میخچه پا یا مشکلات دیگر مربوط به پا همیشه بهترین کار مراجعه به پزشک متخصص است تا مشکل را به درستی تشخیص داده و درمان مناسب را پیشنهاد دهد.
انواع میخچه پا
میخچه معمولاً کوچک و گرد است. احتمالاً بیشتر میخچه را در روی انگشتان پا یا کنار آن‌ها خواهید دید. میخچه‌ها ۵ نوع مختلف دارند که متداول‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از میخچه سفت و میخچه نرم.
میخچه سفت
میخچه سفت، که به شکل یک قسمت کوچک سفت‌شده در پوست دیده می‌شود، رایج‌ترین نوع میخچه است. این قسمت ممکن است به اندازه‌ی یک نخود کوچک باشد و معمولاً دور آن یک منطقه وسیع‌تر از پوست سفت‌شده یا پینه احاطه شده است. این مشکل می‌تواند نشانه‌ای از عدم کارکرد صحیح انگشتان پا یا کل پا باشد.
میخچه نرم
میخچه نرم نیز همانند میخچه سفت ایجاد می‌شود، اما مایل به سفید بوده و بافتی لاستیکی دارد و لابه‌لای انگشتان پا، که به خاطر تعریق یا عدم خشک کردن دقیق مرطوب می‌ماند، دیده می‌شود.
میخچه بذری
میخچه بذری میخچه‌ی کوچکی است که ممکن است تکی یا خوشه‌ای در کف پا دیده شود و معمولاً بدون درد است.
میخچه عروقی یا عصبی-عروقی
این میخچه‌ها هم عصب دارند و هم عروق خونی. این نوع بسیار دردناک بوده و در صورت بریده شدن خونریزی خواهد کرد.
میخچه فیبروزی
این نوع به مواردی گفته می‌شود که میخچه مدت زیادی است وجود دارد و به بافت‌های زیرین محکم‌تر از سایر انواع میخچه متصل شده است. این نوع نیز ممکن است دردناک باشد.
آیا پینه پا نوعی دیگر از میخچه پا می‌باشد؟
باید توجه داشته باشید که اگرچه این دو مشکل اغلب باهم بروز پیدا می‌کنند و علائم و دلایل مشابهی دارند، اما میخچه پا همان پینه پا نیست.
- میخچه کوچک‌تر و عمیق‌تر از پینه بوده و مرکزی سفت دارد که دور آن را پوستی متورم فرا گرفته است. ممکن است در صورتی که آن را فشار دهید درد داشته باشد. میخچه سفت معمولاً روی انگشتان پا یا در قسمت بیرونی انگشت کوچک پا دیده می‌شود. میخچه نرم بیشتر در لابه‌لای انگشتان پا دیده می‌شود.
- پینه پا به ندرت درد دارد و معمولاً در نقاط فشار مانند: پاشنه پا، توپی پا، کف دست و زانوها دیده می‌شود. شکل و اندازه‌ی آن‌ها مختلف بوده و معمولاً بزرگ‌تر از میخچه هستند.
میخچه و پینه هر دو در اثر سایش و فشار ناشی از فعالیت‌های تکراری ایجاد می‌شوند.
علائم میخچه پا
این مشکل بسیار ساده است و علائم زیادی ندارد. علائم و نشانه‌های میخچه و پینه عبارت‌اند از:
- وجود قسمت سخت و ضخیم در پوست
- برآمدگی سفت و برجسته
- تحریک‌پذیری یا درد در زیر پوست
- پوسته پوسته شدن، خشکی یا چرب و براق بودن پوست
- خارش پوست
- درد در زمان لمس
- تداخل در راه رفتن یا انجام فعالیت‌های روزمره
علت بروز میخچه پا
تحت تأثیر فشار مکانیکی مداوم یا میکروتروما (ریز آسیب)، قسمتی از پا درگیر می‌شود و به منظور حفاظت از بافت‌های زیرین، پوست بیشتری تولید می‌کند. این فشار موضعی و مزمن باعث تغییرات در پوست می‌شود، به طوری که پوست قادر به ترمیم خود به همراه فشار وارد شده نیست. نتیجتاً، یک لایه پوست سفت و توپی شکل شکل می‌گیرد تا از خود محافظت کند. این ساختار سفت و توپی به داخل پوست فرو می‌رود و شکلی مانند مخروط وارونه به خود می‌گیرد. این ساختار مخروطی شکل را معمولاً هسته نامیده می‌کنند.
با افزایش فشار مکانیکی، این هسته به سمت داخل رفته و به لایه‌های زیرین پوست و حتی عصب‌ها فشار وارد خواهد کرد که منجر به بروز درد می‌شود. عوامل متعددی می‌تواند باعث فشار موضعی زیاد بر پا شود. این عوامل ممکن است داخلی یا خارجی باشند.
ریسک فاکتورها یا عواملی که باعث بروز میخچه پا می‌شوند
همان‌طور که ذکر شد دلیل اصلی میخچه پا، فشار موضعی بر پا است و عوامل متعددی می‌تواند باعث ایجاد این فشار موضعی زیاد شود. این عوامل ممکن است داخلی یا خارجی باشند. برخی از دلایل این ساییدگی یا فشار عبارت‌اند از:
- استفاده از کفش و جوراب نامناسب. کفش تنگ و پاشنه بلند می‌تواند برخی از قسمت‌های پا را تحت فشار قرار دهد. اگر کفش گشاد باشد، پا سر خورده و به کفش ساییده خواهد شد. همچنین ممکن است پا به لبه یا دوخت موجود در داخل کفش نیز کشیده شود. جورابی که اندازه نباشد نیز می‌تواند باعث ایجاد مشکل شود.
- جوراب نپوشیدن. پوشیدن کفش و صندل بدون جوراب می‌تواند باعث سایش پا به کفش شود.
- میخچه زدن ارثی. نوعی از میخچه که در قسمت‌هایی که فشاری بر آن‌ها وارد نمی‌شود، مثلاً در کف پا یا کف دست ایجاد می‌گردد (کراتوز (keratosis punctata))، ممکن است منشاء ارثی داشته باشد.
- افزایش سن. با افزایش سن پوست ما نازک‌تر شده و بافت چربی آن کم‌تر می‌شود، در نتیجه کف پا پد نرمی نخواهد داشت و احتمال بروز مشکل بیشتر خواهد شد.
- جنسیت. در زنان بیشتر از مردان شایع است.
- انگشت چکشی و بونیون. این مشکلات باعث خمیدگی انگشتان پا می‌شوند که در اثر ساییده شدن به کفش در این قسمت‌ها میخچه ایجاد خواهد شد.
- آرتریت
- حرکات غیرعادی پا
- دیابت. افراد دیابتی در خطر ابتلا به نوروپاتی محیطی هستند که باعث بی‌حسی پا و ضعف عضلات پا می‌شود. این بی‌حسی می‌تواند باعث شود که فشار غیرعادی بر پا احساس نشود و ادامه پیدا کند.
- نوروپاتی محیطی
- چاقی. اضافه وزن می‌تواند فشار وارد بر پا را افزایش دهد.
- ورزش زیاد
- پروتزهای پا
- ایستادن یا راه رفتن طولانی
- خشکی پوست پا
تمامی موارد ذکرشده در حالت عادی و با درنظر گرفتن مراقبت‌های لازم خطرآفرین نیستند، اما زمانی که شما مراقبت از پاهایتان را فراموش کنید، هر یک از عوامل ممکن است باعث افزایش فشار و ساییدگی پوست پا و بروز یا تشدید میخچه شوند.
چه زمانی بایستی به پزشک متخصص پا مراجعه نمود؟
اگر میخچه خیلی دردناک است یا دیابت، پوست شکننده و نازک و یا بیماری عروق محیطی دارید، باید قبل از اقدام برای درمان‌های خانگی به پزشک مراجعه کنید. می‌توانید یک پزشک متخصص پا در منطقه خود پیدا کنید. اگر میخچه نشانه‌هایی از عفونت داشته باشد و علائم زیر را داشته باشد به پزشک مراجعه کنید:
- درد تشدید شونده
- چرک یا ترشح
- تورم
- قرمزی
تشخیص میخچه پا
برای تشخیص میخچه نیازی به انجام آزمایشات تخصصی نیست. تنها معاینه‌ی میخچه و پوست اطراف آن لازم است.
میخچه معمولاً گرد است و بیشتر در کناره‌ها و روی پا دیده می‌شود. تفاوت اصلی میخچه با پینه این است که پینه در صورت لمس شدن درد ندارد. میخچه ممکن است در زمان لمس شدن درد داشته باشد، چون پوست ملتهب است و همچنین ممکن است مرکز آن نرم یا سفت باشد.
درمان خانگی میخچه پا
قبل از درمان میخچه ابتدا باید دلیل ساییدگی را پیدا کنید. در بسیاری از موارد با برطرف شدن عامل فشار یا ساییدگی، این عارضه خود به خود برطرف خواهد شد.
اگر محافظت از میخچه در برابر آسیب بیشتر مشکل را برطرف نکرد، متخصصین پوست موارد زیر را برای درمان میخچه پیشنهاد می‌کنند:
خیساندن پاها در آب گرم
حتماً حدود ۱۰ دقیقه یا تا زمانی که پوست پا نرم شود میخچه داخل آب قرار گیرد. این کار کمک می‌کند تا میخچه شل شده و برای در آوردن آماده شود.
استفاده از سنگ پا برای میخچه
سنگ پا نوعی سنگ آتشفشانی سوراخ‌دار و زبر است که برای جدا کردن پوست‌های خشک استفاده می‌شود. سنگ پا را در آب گرم فرو ببرید و سپس از آن برای تراشیدن ملایم میخچه پا استفاده کنید. حرکات مدور یا حرکت به جلو و عقب ملایم، به جدا شدن پوست مرده کمک خواهد کرد.
نکته: خیلی پوست را نسایید. ساییدن بیش از حد پوست می‌تواند منجر به خونریزی و عفونت شود.
استفاده از لوسیون برای میخچه
از لوسیون یا کرم مرطوب‌کننده حاوی سالیسیلیک اسید استفاده کنید. سالیسیلیک اسید پروتئین کراتین که میخچه و پوست‌های مرده‌ی دور آن از آن ساخته شده است را تجزیه می‌کند. با این حال، معمولاً سالیسیلیک اسید به افرادی دیابتی، دچار اختلال گردش خون و دارای پوست شکننده و نازک توصیه نمی‌شود.
استفاده از پد میخچه
با استفاده از این چسب‌های محافظ دونات شکل از تماس میخچه با کفش جلوگیری کنید. میخچه را نبرید، زیرا این کار می‌تواند باعث عفونت جدی بافت مجاور شود. تنها پزشک باید میخچه را ببرد.
درمان دارویی میخچه پا
اگر میخچه یا پینه بر خلاف انجام درمان‌های مراقبتی باقی ماند، درمان دارویی می‌تواند مؤثر واقع شود:
- تراشیدن پوست اضافی. پزشک می‌تواند پوست اضافی یا میخچه را با اسکالپل (تیغ جراحی) بتراشد. این درمان می‌تواند در مطب انجام شود. این کار را خودتان انجام ندهید، زیرا می‌تواند منجر به عفونت شود.
- چسب‌های دارویی. همچنین ممکن است پزشک از چسبی حاوی %۴۰ سالیسیلیک اسید (Clear Away ،Mediplast و …) استفاده کند. این چسب‌ها بدون نسخه فروخته می‌شوند. پزشک به شما خواهد گفت که این چسب را هر چند وقت یکبار باید تعویض کنید. پوست سفت‌شده را قبل از چسباندن چسب جدید با سنگ پا یا سوهان ناخن بسایید.
اگر باید قسمت بزرگی را درمان کنید، از ژل سالیسیلیک اسید بدون نیاز به نسخه (Compound W, Keralyt) یا مایع آن (Compound W, Duofilm) استفاده کنید.
- تزریق کورتیزون. اگر میخچه یا پینه درد دارد، ممکن است به پای درگیر کورتیزون تزریق شود.
- کفی طبی کفش. اگر دچار دفورمیتی پا هستید، ممکن است پزشک کفی طبی سفارشی (ارتوتیک) تجویز کند تا از عود مجدد میخچه یا پینه جلوگیری شود.
- جراحی. ممکن است پزشک برای اصلاح شکل استخوانی که باعث ساییدگی می‌شود، جراحی را پیشنهاد دهد. این نوع جراحی می‌تواند بدون نیاز به بستری شدن انجام شود.
پیشگیری از بروز میخچه پا
بهترین راه پیشگیری از ایجاد میخچه پا کاهش فشار و تماس پا است.
- کفش راحتی بپوشید که کاملاً اندازه باشد. کفش نباید به پا کشیده شود یا به آن فشار وارد کند. اگر کفش شما گشاد است از کفی یا پد پاشنه برای اندازه شدن آن استفاده کنید.
- اگر کفش پاشنه بلند می‌پوشید به منظور جلوگیری از فشرده شدن انگشتان پا در قسمت تنگ آن که می‌تواند باعث ساییدگی شود، کوتاه‌ترین پاشنه را انتخاب کنید. از کفش‌های نوک باریک استفاده نکنید، زیرا این مدل کفش‌ها باعث فشرده شدن انگشتان پا به هم و افزایش خطر ایجاد میخچه می‌شوند.
- اگر قسمت خاصی از پایتان دچار ساییدگی شده است، از چسب و باندهای مخصوص برای جلوگیری از تماس و فشار استفاده کنید.
- وقتی کفش می‌پوشید جوراب جاذب رطوبت بپوشید تا از ساییدگی پا جلوگیری شود.
عوارض احتمالی میخچه پا در صورت عدم درمان
مشاهده شده که میخچه پا در صورت درمان نشدن باعث علائم و مشکلات زیر می‌شود:
- درد. قبل از اینکه مشکل مزمن ثانویه‌ای ایجاد شود، ممکن است میخچه پا درد تشدید شونده همراه با ایجاد تاول یا پینه داشته باشد. همچنین ممکن است برای کاهش فشار بر میخچه به صورت ناخواسته حالت بدنی (پوسچر) خود را تغییر دهید، که باعث وارد شدن فشار به قسمت دیگری از بدن خواهد شد.
- بورسیت. این التهاب کیسه‌ی دارای مایع بین پوست و استخوان، معمولاً نیازمند درمان با آنتی‌بیوتیک است. در برخی موارد پزشک باید مایع داخل بورس (کیسه حاوی مایع) را تخلیه کرده و داخل آن استروئید تزریق کند.
- آرتریت عفونی (سپتیک). اگر میخچه عفونی شود، باکتری‌ها می‌توانند وارد جریان خون شده و باعث بروز عفونت در یک یا چند مفصل شوند. ممکن است دچار درد شدید، قرمزی و تورم مفصل شوید و نتوانید آن را به راحتی حرکت دهید. این مشکل نیز با آنتی‌بیوتیک درمان شده و معمولاً مایع سینوویال مفصل تخلیه می‌شود.
- استئومیلیت (عفونت استخوان). اگر باکتری‌های میخچه‌ی عفونی تکثیر شوند می‌توانند باعث عفونت بافت استخوان و تاندون‌های مجاور شوند. این نوع عفونت معمولاً در افراد مبتلا به دیابت و سیگاری دیده می‌شود و این افراد معمولاً گردش خون ضعیفی در پا دارند. معمولاً برای از بین بردن باکتری‌ها از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. در بسیاری از موارد بافت مرده استخوان باید با کمک جراحی برداشته شود.
خلاصه
میخچه و پینه قسمت‌هایی ضخیم شده از پوست هستند که برای محافظت در برابر ساییدگی به وجود آمده‌اند. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که پا به طور مداوم با چیزی ساییده شود یا فشار زیادی روی قسمتی از پا باشد. اصطلاح پینه معمولاً زمانی که پوست ضخیم در کف پا ایجاد شود استفاده می‌شود و اگر پوست ضخیم روی پا (یا انگشتان پا) ایجاد شود، میخچه نامیده می‌شود.
با این حال، جایی که پوست ضخیم شده به اندازه‌ی الگوی ضخیم شدن پوست اهمیت ندارد: قسمت ضخیم و مسطح که در سطح پوست گسترده شده را پینه می‌گویند و ضایعات پوستی که ضخیم‌تر و عمیق‌تر هستند میخچه هستند.
میخچه و پینه مسری نیستند، اما در صورتی که خیلی ضخیم شوند دردناک خواهند بود. در افراد دیابتی یا دارای گردش خون ضعیف این مشکل می‌تواند به مشکلات جدی‌تر پا تبدیل شود. این عارضه را می‌توان در منزل درمان کرد یا در صورت مقاوم بودن میخچه باید به پزشک مراجعه کرد.
سؤالات متداول
تفاوت میخچه پا و پینه پا چیست؟
پینه همانند میخچه ناشی از فشار مکانیکی است. تفاوت اصلی این است که میخچه در اثر اضافه شدن فشار (معمولاً زیاد شدن وزن بدن) که باعث فرو رفتن پینه (توپی) در پا می‌شود بروز پیدا می‌کند.
چه وقت میخچه پا مجدداً بروز پیدا می‌کند؟
هر گاه که پوست پا با عاملی مکانیکی تحریک شود تا برای محافظت پوست بیشتری تشکیل دهد. اکثر میخچه‌ها در اثر استفاده از کفشی که اندازه نیست یا برای ورزش و فعالیت مربوطه مناسب نیست ایجاد می‌شوند.
آیا جراحی برای میخچه پا وجود دارد؟
بله. اگرچه معمولاً این درمان اولین گزینه نیست. همه‌ی عمل‌های جراحی با خطراتی همراه هستند. خطر اصلی جراحی برای برطرف کردن میخچه پا اسکار دائمی است که می‌تواند باعث درد مزمن (شبیه به میخچه) شود.
آیا میخچه ریشه دارد؟
میخچه قسمتی دارد که نوکلئوس نامیده می‌شود که به مرکز یا هسته اشاره می‌کند. این قسمت گاهی اوقات ریشه نیز نامیده می‌شود.
آیا بعد از درمان میخچه می‌توانم فعالیت (رانندگی کردن، رقصیدن، راه رفتن، ورزش کردن و …) داشته باشم؟
بله. درمان میخچه معمولاً بدون درد است و نیازی به استراحت ندارد. اکثر افراد بلافاصله بعد از درمان مشکلشان برطرف می‌شود و می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را راحت‌تر از زمان قبل از درمان انجام دهند.
آیا می‌توان میخچه را تراشید؟
تراشیدن میخچه با ژیلت یا ابزار پدیکور کار درستی نیست. این کار می‌تواند منجر به عفونت شود. اگر میخچه دچار عفونت شده باید حتماً برای درمان به پزشک مراجعه کرد.
آیا میخچه بعد از خارج شدن خونریزی می‌کند؟
معمولاً عامل میخچه و پینه فشار و تماس مداوم در برجستگی‌های استخوانی است. بعد از برداشتن پوست ضخیم، زگیل خونریزی می‌کند اما میخچه نه.
چقدر طول می‌کشد تا میخچه پا کامل درمان شود؟
میخچه بعد از درمان معمولاً در حدود ۲ تا ۴ هفته ناپدید خواهد شد.
آیا میخچه سوراخ باقی خواهد گذاشت؟
برداشتن یا کشیدن ریشه میخچه باعث ایجاد حفره یا سوراخی در بافت پا می‌شود. به مرور زمان، با بهبود یافتن، بدن این حفره را بافت سالم پر خواهد کرد.
آیا میخچه گسترش می‌یابد؟
میخچه زگیل نیست. این عارضه از فردی به فرد دیگر یا از قسمتی به قسمت دیگر منتقل نخواهد شد.
آیا وازلین میخچه را برطرف می‌کند؟
محصولات بدون نیاز به نسخه‌ای در دسترس هستند که میخچه و پینه را نرم و درمان می‌کنند.
