ورم پای راست و چپ نشانه چیست و چه درمانی دارد؟

تورم پا و مچ پا در برخی موارد می‌تواند طبیعی باشد، اما اگر ناگهانی، غیرقابل توضیح یا همراه با علائم اضافی ایجاد شود، بهتر است که با پزشک تماس بگیرید. آسیب، عفونت و عدم رعایت موارد بهداشتی همگی می‌توانند باعث تورم در پاها و مچ پا شوند. همیشه نمی‌توان از این عارضه جلوگیری کرد. با این حال، ورزش منظم، داشتن یک رژیم غذایی سالم و محافظت از پاها در برابر آسیب می‌تواند کمک کننده باشد.

علائم ورم پا چیست؟

گاهی اوقات داشتن پای متورم یک نشانه است، اما همیشه به این معنا نمی‌باشد و ممکن است به دلایل مختلف متورم شده باشد.

یک طرف پا یا دو طرف

 ادم ناشی از شرایط سیستم عمومی بدن معمولاً در هر دو طرف اتفاق می‌افتد و متقارن است. به خصوص اگر به دلیل نارسایی قلبی، بارداری یا مشکلات کلیوی باشد. ورم یک طرفه بیشتر به دلیل مشکل در قسمت خاصی از بدن اتفاق می‌افتد.

در یک منطقه خاص یا تعمیم یافته

 تورم اطراف مفاصل معمولاً در اثر آسیب یا نوعی آرتریت ایجاد می‌شود. تورم در نواحی خاصی از پوست ممکن است در اثر آلرژی یا عفونت نیز ایجاد شود. تورم در پشت پاشنه نشان دهنده مشکل تاندون آشیل و غیره است. تورم عمومی، به خصوص اگر در هر دو طرف باشد، احتمالاً ادم است.

دردناک یا بدون درد

شرایط دردناک پا معمولا به دلیل عفونت، ترومبوز ورید عمقی (DVT)، صدمات و مشکلات مفصلی است. ادم معمولاً دردناک نیست، اگرچه پاها ممکن است کمی درد بگیرند و احساس سفت شدن داشته باشند.

احتمال تغییر رنگ پوست (گاهی قرمز)

اگر پوست قرمز شده است، احتمالاً به دلیل عفونت‌هایی مانند سلولیت و یا به دلیل التهاب اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال، نقرس، آرتریت و روماتوئید موجب تغییر رنگ پوست می‌شود.

حفره ایجاد می شود یا خیر

ایجاد حفره به این معنی است که اگر نوک انگشت خود را به ناحیه متورم فشار دهید و سپس آن را بردارید، یک فرورفتگی در پوست باقی بماند. ادم تمایل به ایجاد حفره دارد. ادم لنف، وضعیتی است که در آن انسداد مایع لنفاوی ایجاد می‌‍شود و معمولاً خیلی حفره ایجاد نمی‌کند.

آیا علائم دیگری وجود دارد؟

علاوه بر تورم، ممکن است علائم مرتبط دیگری نیز وجود داشته باشند. در نتیجه این مسائل دلیل ایجاد تورم پا را مشخص می‌‎کند. مثلا:

تنگی نفس که همزمان با تورم پا شروع می‌شود، ممکن است نشان‌دهنده نارسایی قلبی (اگر هر دو پا) بوده و یا DVT (اگر یک پا) باشد که این عارضه ممکن است به ریه ها گسترش یابد موجب آمبولی ریه شود.

• درجه حرارت بالا (تب) نشان دهنده نوعی عفونت است.
• خستگی ممکن است نشان دهنده یک بیماری عمومی‌تر مانند کم‌خونی یا مشکلات کلیوی باشد.
• اسهال ممکن است نشان دهنده مشکل روده باشد که بر میزان پروتئین جذب شده در روده تأثیر می‌گذارد.
• زرد بودن (زردی) نشان دهنده یک مشکل کبدی مانند سیروز است.
• تورم در جاهای دیگر غیر از پاها، به عنوان مثال در شکم، دست ها یا اطراف چشم که نشان دهنده مشکل در بخش دیگر سیستم بدن است.

علت ورم پا و درمان مناسب آن

برخی از علل ایجاد ورم پا، مانند ایستادن یا راه رفتن برای مدت طولانی، بی ضرر هستند. با این حال، تورم ناگهانی یا مزمن در پاها و مچ پا می‌تواند نشان دهنده یک مشکل در سلامت جسمانی باشد. برخی از علل تورم پاها و برخی از گزینه‌های درمانی عبارتند از:

نارسایی قلبی

نارسایی قلبی یکی از شایع‌ترین علل ورم پا و مچ پا است. اگر قلب نتواند خون را به طور صحیح در بدن پمپاژ کند، خون می‌تواند تجمع یابد و باعث تورم شود که به آن ادم می‌گویند. برای افراد مبتلا به نارسایی قلبی، ادم در قسمت تحتانی ساق، مچ و خود پاها شایع است.

درمان

نارسایی قلبی درمانی ندارد، اما مراقبت از خود و درمان‌های مداوم می‌توانند به مدیریت این بیماری کمک کنند. گزینه‌های درمانی عبارتند از:

• تغییر شیوه زندگی، مانند افزایش سطح فعالیت بدنی و داشتن رژیم غذایی کم سدیم
• داروها، مانند بتا بلوکرها
• جراحی، مانند بای پس عروق کرونر
• دستگاه های قابل کاشت، مانند دستگاه کمکی بطن چپ
• پیوند قلب

بسیاری از افرادی که با نارسایی قلبی زندگی می‌کنند به حمایت مداوم متخصص قلب نیاز دارند.

بیماری کبد

کبد به طور معمول، آلبومین تولید می کند، آلبومین پروتئینی است که از نشت مایع رگ‌‎های خونی و بافت‌های اطراف جلوگیری می‌کند. در بیماری کبد آلبومین به اندازه کافی تولید نمی‌شود. در نتیجه، مایعات می‌توانند در پاها، مچ پاها و پاها جمع شوند. اکثر افراد مبتلا به بیماری کبد تا زمانی که آسیب شدید کبدی یا سیروز ایجاد نشود، هیچ علائمی ندارند.

درمان

تنها راه درمان سیروز مزمن پیوند کبد است. اما با رویکردهای دیگر، هدف پزشکان مدیریت بیماری، تسکین علائم و جلوگیری از ایجاد عوارض است. اگر پاهای متورم ناشی از سیروز باشد، پزشک ممکن است دیورتیک‌هایی مانند اسپیرونولاکتون (آلداکتون) یا فوروزماید (لاسیکس) تجویز کند. آنها همچنین ممکن است یک رژیم کم سدیم را توصیه کنند که می‌تواند به کاهش احتباس مایعات کمک کند.

بیماری کلیوی

نقش اصلی کلیه، تنظیم میزان آب در بدن و همچنین متعادل کردن سطح نمک و سایر مواد معدنی در خون است. بیماری‌های مختلف می‌توانند به شدت بر کلیه‌ها آسیب برسانند و آنها را از فیلتر کردن خون و دفع مایعات و سایر مواد زائد از طریق ادرار بازدارند. این قضیه می‌تواند منجر به تجمع مواد زائد در ساق پا و مچ پا شود. برخی دیگر از علائم و نشانه‌های اولیه بیماری کلیوی عبارتند از:

• دست یا پاهای متورم
• پف مداوم اطراف چشم
• تکرر ادرار، به خصوص در شب
• فشار خون بالا
• خون یا پروتئین در ادرار

درمان

درمان بیماری کلیوی به علت آن بستگی دارد. این آسیب ممکن است ناشی از یک وضعیت پزشکی خاص مانند فشار خون بالا یا دیابت باشد. به همین منظور پزشکان داروهایی را برای مدیریت این شرایط و کاهش سرعت ایجاد بیماری کلیوی تجویز می کنند. در برخی موارد، بیماری مزمن کلیه به نارسایی کلیه تبدیل می شود. در این مرحله فرد نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد.

آسیب به پا یا مچ پا

آسیب به پا یا مچ پا می‌تواند باعث تورم شود. یکی از شایع ترین آسیب ها در این ناحیه، پیچ خوردگی مچ پا است و این قضیه می تواند ناشی از یک اشتباه ساده در هنگام راه رفتن و ورزش کردن باشد. این آسیب زمانی اتفاق می‌افتد که رباط‌هایی که مچ پا را به پا و ساق متصل می‌کنند از تراز خارج شوند. پیچ خوردگی مچ پا می تواند باعث ایجاد درد و محدودیت حرکتی شود.

درمان

رایج‌ترین روش برای آسیب‌های پا یا مچ پا، انجام کارهای زیر است:

• استراحت: استراحت دادن به مچ پای آسیب دیده به جلوگیری از آسیب بیشتر کمک می‌کند.
• یخ: قرار دادن یخ یا کیسه یخ پیچیده شده در حوله به بی‌حس کردن پا و کاهش درد و تورم کمک می‌کند. حداقل سه بار در روز آن را به مدت 15 تا 20 دقیقه استفاده کنید.
• فشرده سازی: پوشیدن باند یا جوراب فشاری به محدود کردن تورم کمک می‌کند.
• ارتفاع: بالا بردن پا بالاتر از سطح قلب به کاهش تورم کمک می‌کند.

عفونت

عفونت در پاها، مچ پا یا ساق پا می‌تواند باعث تورم در ناحیه شود. سلولیت یکی از انواع عفونت‌های پوستی است که معمولاً اندام های تحتانی را درگیر می‌کند. افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض خطر عفونت پا هستند. به همین دلیل مهم است که پاها را به طور مرتب از نظر کبودی، بریدگی و خراش بررسی کنند.

فرد مبتلا به دیابت و عفونت درمان نشده در پا یا ساق پا ممکن است دچار قانقاریا شود. عارضه گانگرن شامل مرگ بافت‌ها در نتیجه عفونت شدید یا کاهش خونرسانی می‌شود.

درمان

درمان عفونت پا، مچ پا یا ساق پا به نوع و شدت آن بستگی دارد. اگر عفونت باکتریایی باشد، پزشک تمایل به تجویز آنتی بیوتیک دارد. در صورتی که عفونت منجر به قانقاریا شده باشد، جراحی برای برداشتن ناحیه آسیب دیده ممکن است ضروری باشد.

ادم لنف

ادم لنف موجب تجمع مایع اضافی در بافت‌ها و ایجاد تورم می‌شود. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که غدد لنفاوی آسیب دیده یا برداشته شده باشند. غدد لنفاوی غددی هستند که بخشی از سیستم ایمنی بدن بوده و به حذف مایع کمک می کنند. اگر غدد لنفاوی در لگن آسیب دیده یا وجود نداشته باشند،می تواند موجب تجمع مایع در پاها شود. فرد مبتلا به این عارضه ممکن است احساس سنگینی یا تورم در پاها یا سایر نواحی آسیب دیده داشته باشد.

درمان

گزینه های درمانی برای لنف ادم عبارتند از:

• پانسمان پای آسیب دیده
• پوشیدن جوراب های فشاری
• ماساژ غدد لنفاوی برای تخلیه مایع
• انجام تمرینات ملایم برای زهکشی
• مراقبت از پوست برای کاهش خطر عفونت

نارسایی وریدی

سیاهرگ های پا حاوی دریچه هایی هستند که از بازگشت خون به عقب جلوگیری می کنند. نارسایی وریدی به معنی آن است که این دریچه ها به طور موثر عمل نمی کنند. در نتیجه، سیاهرگ ها نمی توانند خون کافی را به قلب منتقل کنند.

هنگامی که فردی دچار نارسایی وریدی می شود، خون در بافت نرم ساق و مچ پا محبوس می شود. فرد همچنین ممکن است علائم زیر را داشته باشد:

• زخم های پوستی
• تغییر در رنگ پوست

• عفونت

درمان

درمان نارسایی وریدی با بازگرداندن جریان خون سالم انجام می شود. که  ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• هنگام نشستن یا دراز کشیدن پاها را روی هم نیاندازید
• بالا بردن پاها
• ورزش منظم تر
• پوشیدن جوراب های فشاری

پزشک همچنین ممکن است داروهایی را توصیه کند که نوع آن به شدت نارسایی وریدی و سلامت کلی فرد بستگی دارد.

لخته شدن خون

لخته شدن خون در پا می تواند موجب تورم مچ و ساق پا شود. این عارضه ممکن است فقط در یک طرف اندام اتفاق بیافتد. دو نوع لخته خون وجود دارد. لخته های خون سطحی که در رگ های نزدیک به سطح پوست ایجاد می شود. ترومبوز ورید عمقی  (DVT)   در ورید های بدن رخ می‌دهد.

در صورت داشتن هر یک از علائم لخته شدن خون، فرد به مراقبت فوری پزشکی نیاز دارد:

• تورم و درد در یک پا
• درد شدید در ساق پا
• ناحیه‌ای از پوست روی ساق پا گرم شود.
• ناحیه‌ای از پوست پشت و زیر زانو قرمز یا برافروخته شود.
• تغییر در رنگ ساق پا
• تب کم

ممکن است، بخشی از لخته جدا شده و به قلب، ریه‌ها یا مغز وارد شود این عارضه بسیار خطرناک است و بدون درمان می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.

خطر لخته شدن خون برای افراد زیر بیشتر است:

• باردار هستند.
• به دلیل جراحی یا بستری شدن در بیمارستان یا به دلایل دیگری بی حرکت هستند.
• چاقی دارند.
• افراد مسن هستند.

درمان

داروهای ضد انعقاد خوراکی درمان اولیه برای لخته‌شدن خون هستند. این داروها به جلوگیری از بزرگ شدن لخته‌ها و همچنین جلوگیری از تشکیل لخته‌های جدید کمک می‌کنند.

وارفارین رایج ترین ضد انعقاد خوراکی است. سایر داروهای خوراکی عبارتند از:

• ریواروکسابان (Xarelto)
• ادوکسابان (Savaysa)
• دابیگاتران (پراداکسا)

با این حال، هزینه بالای این داروها می‌تواند دسترسی به آنها را محدود کند.

عوارض دارویی

برخی از داروها می‌توانند باعث تورم مچ یا پاهای فرد شوند. نمونه‌هایی از این موارد عبارتند از:

• هورمون‌ها، مانند استروژن
• استروئیدها
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی که به نام NSAID نیز شناخته می شوند
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای دیابت
• مسدود کننده های کانال کلسیم

درمان

در مورد هر گونه عوارض جانبی دارو با پزشک تماس بگیرید. آنها ممکن است دوز آن را کاهش دهند یا داروی دیگری توصیه کنند. همیشه قبل از قطع درمان، تأییدیه پزشک را دریافت کنید.

تورم پاها و مچ پا در افراد مسن

افراد مسن بیشتر احتمال دارد که به نارسایی مزمن وریدی و بیماری کلیوی مبتلا شوند. هر دو عارضه اغلب منجر به تورم در اندام تحتانی می شوند. همچنین، از سن 40 سالگی به بعد، خطر ابتلا به DVT نیز در فرد افزایش می یابد.

علاوه بر این، از آنجایی که برخی از افراد مسن تحرک کمتری دارند، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به ادم باشند. این تورم در اندام تحتانی به دلیل کشش گرانش اتفاق می افتد و در افرادی که سطح فعالیت کمتری دارند شایع تر است.

تورم پاها و مچ پا در دوران بارداری

در دوران بارداری ورم پا و مچ پا شایع است و این عارضه برای افرادی که زمان زیادی را روی پاهای خود می گذرانند می‌تواند بدتر شود. اما تورم ناگهانی یا شدید در پا و قوزک می تواند نشانه پره اکلامپسی باشد، افزایش ناگهانی فشار خون که می‌تواند برای فرد باردار و جنین خطرناک باشد. سایر علائم و نشانه های پره اکلامپسی عبارتند از:

• تورم در صورت و دست‌ها
• تغییر بینایی
• سردرد
• تکرر ادرار
• درد شکم
• تهوع و استفراغ

بسیار مهم است که به پزشک در مورد این علائم و سایر موارد غیر معمول در دوران بارداری اطلاع دهید. پره اکلامپسی پس از زایمان کاهش می‌یابد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر هر یک از این علائم در یک یا هر دو پا و یا مچ پا ایجاد شد، با پزشک تماس بگیرید:

• تورم ناگهانی
• تورم غیر قابل توضیح
• علائم اضافی، مانند تنگی نفس، تب و درد

پزشک می‌تواند برای تشخیص مشکلات زمینه‌ای به شما کمک کند و در نهایت موجب کاهش تورم می‌شود.

آیا تورم دارای عوارض است؟

این بستگی به علت ایجاد آن دارد. تورم ناشی از عفونت، شایع‌ترین عارضه است. جایی که پوست کشیده می‌شود، بیشتر مستعد خشکی است. پوست اگر خشک باشد، بیشتر مستعد شکستگی و پارگی می‌شود در نتیجه میکروب‌ها از بیرون پوست وارد می‌شوند. این قضیه می‌تواند منجر به سلولیت پا و عفونت شود. پس از این اتفاق، ناحیه وسیعی از پوست پا داغ و قرمز می‌شود و ممکن است باعث افزایش درجه حرارت بدن (تب) شود.

پیشگیری

در برخی موارد، مراقبت از خود می‌تواند به پیشگیری یا تسکین تورم در پا کمک کنند. این موارد شامل:

• چک کردن مکرر پاها از نظر کبودی، بریدگی و خراش، به ویژه برای افراد مبتلا به دیابت
• ورزش منظم
• داشتن یک رژیم غذایی سالم که به سلامت قلب، کلیه و کبد کمک می‌کند.
• اجتناب از ورزش های تماسی که می توانند به پاها و مچ پا آسیب برسانند.

سوالات متداول

چه زمانی باید نگران ورم پا باشم؟

اگر پاهایتان بدون هیچ دلیل مشخصی متورم شد، فوراً به پزشک مراجعه کنید، به خصوص اگر درد ساق پا غیرقابل توضیح، مشکل در تنفس، درد قفسه سینه یا علائم هشدار دهنده لخته شدن خون در ریه و یا بیماری قلبی دارید. بسیاری از عوامل (با شدت متفاوت) می توانند باعث تورم پا شوند.

علت تورم پاها از زانو به پایین چیست؟

علل متداول تورم ناگهانی ساق پا عبارتند از: لخته خونی که جریان خون را در ورید بزرگ ساق پا مسدود می کند که DVT یا ترومبوز ورید عمقی نیز نامیده می‌شود. ایجاد آسیب مانند شکستگی پا یا کشیده شدن عضله ساق پا. عفونت در پوست، مفصل یا سایر بخش های بافت پا، التهاب مفصل ساق پا، مانند زانو.

آیا مشکلات قلبی می تواند باعث تورم در یک پا شود؟

گاهی اوقات تورم (ادم) در ساق پا نشانه ای از مشکل قلبی است. وقتی قلب شما به خوبی کار نمی کند، جریان خون کند می‌شود و در رگ های پاهای شما جمع شود. این باعث می‌شود مایع در بافت‌های شما تجمع یابد.

آیا فشار خون بالا باعث ورم پا می شود؟

فشار خون بالا می تواند عملکرد کلیه ها را مختل کند و منجر به احتباس مایعات و تورم پاها و حتی نارسایی کلیه شود.

چه داروهایی می توانند باعث ورم پا شوند؟

داروهایی که به احتمال زیاد باعث تورم پاها می شوند عبارتند از:

• آسپرین
• ایبوپروفن
• ناپروکسن
• سلکوکسیب (Celebrex)

علت اصلی ورم پا چیست؟

تجمع مایعات (ادم): زمانی اتفاق می‌افتد که بافت‌ها یا رگ‌های خونی در پاهای شما مایعات بیشتری را نسبت به آنچه که باید باشد نگه می‌دارند. اگر یک روز طولانی را روی پاهای خود بگذرانید یا برای مدت طولانی بنشینید، ممکن است این اتفاق بیافتد. همچنین ممکن است این عارضه نشانه ای از اضافه وزن یا ورزش نکردن یا حتی شرایط پزشکی جدی‌تر باشد.

وقتی فقط یک پا متورم است به چه معناست؟

تورم یک پا، به عنوان مثال تورم پای چپ، اغلب می تواند ناشی ازایجاد لخته خون واقع در ورید عمقی باشد که به عنوان ترومبوز ورید عمقی (DVT) نیز شناخته می شود.

آیا نوشیدن آب به تورم پاها کمک می‌کند؟

ورم پاها می تواند ناشی از مصرف برخی داروها و بیماری های زمینه ای از جمله نارسایی وریدی باشد. داروها و کرم‌های مخصوص می‌توانند ادم را درمان کنند،در نتیجه آب ارتباطی با تورم ندارد و نوشیدن کافی آن ضروری است.

هنگام ورم پا از چه غذاهایی اجتناب شود؟

برای کاهش تورم در سراسر بدن، پزشکان توصیه می‌کنند از مصرف فست فود، چیپس سیب زمینی و شیرینی‌های بسته بندی شده خودداری کنید.