علائم عود دیسک کمر چیست و چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟

فتق دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که، پوشش محافظ دیسک پاره شده و ماده ژل مانند داخل دیسک از محل شکاف آن بیرون بزند درست مثل بیرون زدن خامه از شیرینی. اگر موادی که از دیسک بیرون زده‌اند؛ به نخاع فشار وارد کنند، علائمی مانند: کمردرد و پادرد و نیز بی‌حسی و سوزن سوزن شدن در پا‌ها بروز میدهند. در قدم اول روش‌های درمانی مثل استراحت کردن، مصرف دارو‌های مسکن، تزریق نخاعی و نیز فیزیوتراپی ممکن است به بهبود علائم کمک کنند. اکثر افراد با استفاده از این روش‌ها در مدت ۶ هفته بهبود می‌یابند و می‌توانند به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند، اما اگر روش‌های ذکر شده مؤثر نبودند و علائم تشدید شد؛ ممکن است به جراحی نیاز باشد.

علائم فتق دیسک کمر

علائم فتق دیسک کمر می‌تواند متفاوت باشد. این علائم از درد متوسط در کمر و باسن تا احساس ضعف و بی‌حسی گسترده متغیر است و در موارد حاد ممکن است نیاز به مراقب‌های فوری پزشکی باشد.

در اکثر بیماران با مراقبت و استراحت درد تا ۶ هفته بهبود می‌یابد. شاید این درد مدت کوتاهی طول بکشد، اما آنقدر شدید است که می‌تواند تمام فعالیت‌های روزمره فرد را مختل کند. در بعضی از افراد این درد ممکن است مزمن و ناتوان کننده باشد.

علائم رایج فتق دیسک کمر

معمولاً فتق دیسک کمر التهاب ایجاد می‌کند و به اعصاب مجاور فشار وارد می‌کند و به این ترتیب درد در سراسر طول عصب منتشر می‌شود. فتق دیسک کمر یکی از شایع‌ترین دلایل درد سیاتیک است. این درد در پشت ساق پا و در تمام طول عصب سیاتیک ایجاد می‌شود.

بعضی ویژگی‌های متداول فتق دیسک کمر عبارت‌اند از:

•  پا درد. دردی که در ساق پا ایجاد می‌شود؛ معمولاً از کمردرد شدید‌تر است.
• درد عصب. شدیدترین درد ناشی از فتق دیسک کمر، درد عصب در ساق پا است که این یک درد تیز بوده و در پا منتشر می‌شود، همچنین این درد به صورت برق گرفتگی، سوزن سوزن شدن و سوراخ شدن هم توصیف می‌گردد.
• محل‌های مختلف که علائم در آن‌ها ظاهر می‌شوند. بسته به متغیرهایی مانند محل فتق دیسک و درجه فتق، علائم ممکن است در قسمت پایین کمر، باسن، جلو یا پشت ران، ساق پا، پنجه پا و یا انگشتان پا مشاهده شود و معمولاً فقط یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• علائم عصبی. ممکن است بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن و ضعف در ساق پا، پنجه پا و یا انگشتان پا تجربه شود.
• لنگیدن. علائم عصبی ناشی از فتق دیسک کمر ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در بلند کردن پا هنگام راه رفتن و یا ایستادن شود؛ که به اصطلاح به آن لنگیدن می‌گویند.

• درد پایین کمر. این نوع درد می‌تواند ملایم یا ضربان‌دار باشد یا حتی با گرفتگی کمر همراه باشد. اگر فتق دیسک کمر باعث ایجاد گرفتگی عضلات کمر شود، معمولاً درد با یک یا دو روز استراحت، استفاده از کمپرس سرد یا گرم، درست نشستن و به پشت دراز کشیدن و قرار دادن یک بالش در زیر زانو، بهبود پیدا می‌کند.
• دردی که با حرکت بدتر می‌شود. این نوع درد ممکن است در اثر نشستن یا ایستادن و حتی راه رفتن در مدت کوتاهی ایجاد شود. خنده، عطسه یا سایر اتفاقات ناگهانی نیز ممکن است درد را تشدید کنند.
• دردی که در اثر خم شدن به جلو تشدید می‌شود. در بسیاری از افراد خم شدن، خم شدن به جلو در حالت نشسته و خم کردن کمر رو به جلو می‌تواند درد را تشدید کند.
• شروع ناگهانی و سریع. درد فتق دیسک کمر معمولاً ناگهانی و سریع ایجاد می‌شود؛ حتی اگر هیچ عامل خارج موجب ایجاد درد نشده باشد.

اگر فتق یا جابه‌جایی دیسک شدید و گسترده باشد، درد حاصل از فتق دیسک هم بیشتر خواهد بود. اگر فتق دیسک کمر عصب را تحت تأثیر قرار نداده باشد؛ درد خفیف بوده و محدود به کمر خواهد بود.

در بعضی موارد کمردرد‌ها و پا درد‌هایی که ناگهان شروع می‌شوند و بعد از چند روز خود به خود رفع می‌شوند، می‌توانند نشانه اولیه فتق دیسک باشند.

علائم نادر اما خطرناک فتق دیسک کمر

اگر فتق دیسک کمر به از دست دادن کنترل روده و مثانه، کمردرد شدید، بی‌حسی باسن یا ضعف هر دو پا منجر شود؛ ممکن است فرد به یک بیماری نادر و جدی به نام سندرم دم اسب دچار شود.

در صورتی که درمان فشار و تورم اعصاب انتهای ستون فقرات به تعویق بیفتد، ممکن است فرد در معرض خطر فلج قرار گیرد و اختلالات دائمی در بدن ایجاد شود. در صورت بروز این علائم، فرد نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری مانند آزمایشات تشخیصی متنوع یا حتی جراحی دارد.

محل آسیب دیدگی عصب بسیار مهم است

علائم فتق دیسک کمر تا حد زیادی به محلی که عصب در آن آسیب دیده بستگی دارد؛ زیرا مسیر‌های عصبی در هر سطح از ستون فقرات متفاوت است. به عنوال مثال:

• اگر فتق دیسک کمر در محل مهره‌های L3 یا L4 اتفاق افتاده باشد؛ در اثر ضربه زدن به زانو با چکش پلاستیکی مخصوص، زانو یک عکس‌العمل غیر عادی نشان خواهد داد. به این حالت رفلاکس کشکک زانو می‌گویند. درد ناشی از فتق دیسک در محل مهره‌های L3 یا L4 معمولاً به عضله چهار سر ران که در جلوی ران قرار دارد؛ منتقل می‌شود. این درد، با درد سیاتیک که در امتداد پشت ساق پا ایجاد می‌شود؛ متفاوت است.
• درگیری عصب مهره L5 (در اثر فتق دیسک بین مهره‌های L4 و L5) که در این حالت علائمی مانند احساس ضعف در شست پا ایجاد می‌شود که این حالت از مچ پا شروع می‌شود و می‌تواند مشکلاتی در هنگام راه رفتن در حرکت پاشنه پا ایجاد کند. به این احساس ضعف و رخوت پا، لنگیدن می‌گویند. بی‌حسی و درد ممکن است در بالای پا هم ایجاد شود و حتی به باسن نیز منتقل شود.
• درگیری عصب مهره S1 ( در اثر فتق دیسک بین مهره L5 و S1) که در این صورت عکس‌العمل‌های مچ پا مختل می‌شوند و نیز فرد هنگام ایستادن روی انگشتان و پاشنه پا درچار ضعف و مشکل می‌شود. بی‌حسی یا درد ناشی از این حالت، می‌تواند در راستای ساق پا، کف پا، روی پا و حتی انگشتان پا، به وجود بیاید.

اما علائمی که معمولاً به فتق دیسک کمر نسبت داده می‌شوند؛ ممکن است به دلیل دیگری به وجود آمده باشند. یک معاینه فیزیکی کامل، ارزیابی پزشکی، و گاهی اوقات آزمایش های تصویربرداری تشخیصی معمولاً برای تعیین منشاء درد و سایر علائم، مورد نیاز است.

این علائم فتق دیسک را نادیده نگیرید

علائم فتق دیسک کمر می‌توانند متغیر باشد. گاهی اوقات پارگی دیسک هیچ علائمی را از خود نشان نمی‌دهد؛ در صورتی که در بعضی موارد درد شدید و ناتوان کننده‌ای را ایجاد می‌کند. خوشبختانه در اکثر موارد فتق دیسک ها نیازی به جراحی ستون فقرات ندارند و به درمان های غیر جراحی به خوبی پاسخ می‌دهند.

با این حال، برخی از علائم فتق دیسک نشان دهنده عوارض جدی هستند که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. اگر هر یک از علائم شدید فتق دیسک که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود؛ را مشاهده کردید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

• از دست دادن کنترل روده و یا مثانه، بی‌حسی اندام‌های تحتاتی مثل پاها.​ این علائم، که ممکن است ناشی از فتق دیسک کمر باشند، ممکن است با سندرم دم اسب هم مرتبط باشند. سندرم دم اسب یک اختلال نادر و جدی ستون فقرات است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
• علائمی مانند از دست دادن تعادل و مهارت‌های حرکتی، به ویژه حرکات ظریف و نیز ضعف عضلات، می‌تواند نشان دهنده فشرده شدن عصب نخاعی باشد. فتق دیسک در صورتی که خیلی شدید باشد؛ می‌تواند نخاع را تحت تأثیر قرار دهد؛ که به این حالت میلوپاتی می‌گویند. این حالت معمولاً به دلیل فتق دیسک در ستون فقرات گردنی (گردن) شما ایجاد می‌شود، اما فتق دیسک سینه ای (وسط پشت) و کمر نیز ممکن است منجر به میلوپاتی شود.

علاوه بر این علائم، در موارد زیر هم باید به پزشک مراجعه کنید:

• علائم شما با چندین هفته مراقبت (به عنوان مثال، سرما یا گرما درمانی یا فیزیوتراپی) بهتر نمی‌شوند یا اینکه بدتر می‌شوند.
• درد شما آنقدر شدید است که در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد می‌کند؛ مثلاً کیفیت خواب شما را کاهش می‌دهد یا اینکه باعث می‌شود کارتان را ازدست بدهید.

چرا در صورت بروز علائم فتق دیسک باید به پزشک مراجعه کنیم؟

دیسکی که دچار فتق یا جابه‌جایی می‌شود می‌تواند به عصب ستون فقرات فشار وارد کند. زمانی‌ که فتق دیسک به روی اعصاب نخاعی یا خود نخاع فشار وارد کند؛ می‌تواند باعث ایجاد بی‌حسی، ضعف، سوزن سوزن شدن، درد و مشکل در کنترل روده و مثانه شود. این علائم می‌توانند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی بگذارند.

هر چه سریع‌تر برای درمان اقدام کنید؛ احتمال بهبودی و رفع کامل علائم بیشتر می‌شود. اما اگر در درمان دردهای عصبی خود غفلت کنید؛ در معرض خطر آسیب‌های عصبی طولانی مدت یا حتی دائمی قرار می‌گیرید.

علاوه بر این، بر اساس یک مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۱، مشخص شده است که تحمل بیش از حد علائم فتق دیسک و تأخیر در مراجعه به پزشک، نه تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند باعث افزایش آسیب وارده شود. در این مطالعه، دو گروه از بیماران مبتلا به فتق دیسک کمر مقایسه شدند. نتایج نشان داد که بیمارانی که بیش از ۶ ماه تأخیر در مراجعه به پزشک داشتند، به اندازه بیمارانی که در کمتر از ۶ ماه به پزشک مراجعه کرده بودند، به درمان بهبود نیافتند.

آنچه که از این مطالعات دریافت می‌شود، این است که: در صورت شدید بودن درد فتق دیسک، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. اگر کمردرد یا گردن درد مزمن دارید؛ مراجعه سریع به پزشک می‌تواند احتمال بهبودی شما را افزایش دهد.

پس از مراجعه، پزشک برای تشخیص فتق دیسک شما احتمالاً آزمایش‌هایی مانند گرفتن اسکن تصویربرداری (به عنوان مثال، سی تی اسکن یا اسکن MRI)  را برای تعیین علت دقیق درد، تجویز می‌کند. دانستن علت اصلی درد، به پزشک در تهیه یک برنامه درمانی مناسب برای رفع علائم کمک می‌کند.

متخصص ستون فقرات می‌تواند در بروز عوارض جدی فتق دیسک، جلوگیری کند

در بسیاری از موارد استراحت کردن و صبور بودن یا حتی مصرف برخی دارو‌ها می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند، اما در صورت بروز برخی علائم ممکن است به مراقبت‌های پزشکی نیاز باشد. اگر هر یک از علائم فتق دیسک شدید، که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد را مشاهده کردید سریعاً به یک پزشک یا متخصص ستون فقرات مراجعه کنید. متخصص ستون فقرات می‌تواند علت و شدت فتق دیسک را تعیین کند و نیز یک برنامه درمانی برای کاهش درد و سایر عوارض تهیه کند تا علائم به حداقل برسند.

سؤالات متداول

۳ علامت و نشانه فتق دیسک چیست؟

• درد بازو یا پا. اگر فتق دیسک در قسمت پایین کمر شما رخ داده باشد، علاوه بر درد در ناحیه کمر، ممکن است در باسن، ران و ساق پا نیز احساس درد داشته باشید .
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن. افرادی که دچار فتق دیسک هستند، اغلب در قسمتی از بدن که توسط اعصاب آسیب دیده کنترل می‌شود، بی حسی یا سوزن سوزن شدن را احساس می‌کنند.
• احساس ضعف

اگر فتق دیسک درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

هنگامی که فتق دیسک فشار زیادی به عصب وارد کند، می تواند با قطع ارتباط عصبی منجر به آسیب قابل توجهی به اعصاب شود. اگر به اعصاب فشار وارد شود؛ ممکن است شرایط حادی ایجاد شود. مثل: از دست دادن حس نواحی تحتانی بدن یا حتی از دست دادن کنترل روده‌ها.

از کجا بفهمیم که کمردرد ناشی از گرفتگی عضله است یا فتق دیسک؟

دردی که این دو عارضه ایجاد می‌کنند با هم متفاوت است. کمردرد ناشی از گرفتگی عضلات، به صورت بدن درد بعد از ورزش احساس می‌شود؛ اما کمردرد ناشی از فتق دیسک شدید و ناتوان کننده است. دانستن این تفاوت برای مراجعه به پزشک مفید است؛ چون در این صورت می‌توانید شرایط را بهتر برای پزشک توصیف کنید.

چگونه بفهمم در مربوط به سیاتیک است یا فتق دیسک؟

زمانی که عصب سیاتیک تحریک می‌شود؛ یکسری درد‌های مشخص در نواحی خاصی از بدن ایجاد می‌کند که این دردها معمولاً در محل ساق پا به وجود می‌آیند. اما در صورتی که اگر درد ناشی از فشار وارده به عصب یا نخاع و یا فتق دیسک باشد؛ علائم متفاوتی در هنگام معاینه تشخیص داده می‌شود.

در صورت داشتن کمردرد چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

1. اگر درد چهار هفته یا بیشتر طول بکشد.
2. اگر درد با گذشت زمان بدتر شود.
3. اگر علائم دیگری مانند تب، کاهش یا افزایش وزن زیاد، اختلال درعملکرد یا ضعف در اندام‌ها، مشکلات مثانه و غیره را هم تجربه می‌کنید.

چرا درد فتق دیسک در شب بدتر می‌شود؟

زیرا خوابیدن به روی شکم باعث افزایش فشار وارده به عضله‌ها، رباط‌ها و مهره‌های ستون فقرات می‌شود. همچنین این کار گودی کمر را افزایش می‌دهد و به این ترتیب باعث افزایش درد می‌گردد.

علائم آسیب رسیدن به عصب مهره L5 چیست؟

اگر به این عصب آسیب رسیده باشد، علائمی مثل بی‌حسی، سوزن سوزن شدن، ضعف و درد در شست پا، مچ پا و کف و روی پا احساس می‌شود. رادیکولوپاتی عصب L5 همچنین ممکن است باعث از دست دادن هماهنگی در پاها و انگشتان پا شود.

علائم آسیب رسیدن به عصب مهره L4 چیست؟

فتق یا جابجایی دیسک بین مهره‌های L4 و L5 دارای ۳ نشانه است.

• کمردرد مزمن. البته درد در ناحیه کمر می‌تواند معانی زیادی داشته باشد.
• پا درد و یا ضعف. درد ساق پا که اغلب با مشکل دیسک L4-L5 همراه است و می‌تواند جداگانه یا در کنار کمردرد احساس شود، این درد معمولاً به سیاتیک نسبت داده می‌شود.
• سوزن سوزن شدن و بی حسی.