درد در دنبالچه که با اصطلاح پزشکی کوکسیگودینیا به آن اشاره میشود. یک علامت دردناک است که انتهای ستون فقرات (که درست بالای شکاف باسن قرار دارد) و نواحی اطراف آن را تحتتأثیر قرار میدهد. دنبالچه یک ساختار استخوانی است که از مجموعهای از ۳-۵ واحد مهرهای تشکیل شده است که بهاستثنای بخش اول، با هم ترکیب شدهاند. دنبالچه نشاندهنده آخرین کشش رو به پایین ستون فقرات است.
درد دنبالچه چیست؟
درد دنبالچه درد مشخصی اطراف استخوان دنبالچه یا کوکسیس میباشد که در مواردی مانند ضربه و افتادن روی باسن و دنبالچه ، طولانی مدت نشستن ، سطوح سفت و نامناسب و زایمان طبیعی می تواند ایجاد شود. نام دیگر درد دنبالچه کوکسیدینیا coccydynia می باشد.
- ماهیت درد دنبالچه مبهم می باشد که می تواند به صورت شدید تر درد تیرکشنده و تیز نیز شود. این درد می تواند در فعالیتهایی مانند نشستن یا برخاستن از روی صندلی طولانی مدت نشستن در سطوح سخت تشدید شود.
- همچنین در مواردی ذکر شده است که این درد در رابطه زناشویی می تواند افزایش پیدا کند.
- برخی از بانوان ممکن است در دوران قاعدگی نیز درد افزاینده ای را در اینگونه موارد داشته باشند.
درد دنبالچه به چه علت است؟
استخوان دنبالچه یکی از اجزای بدن ما است که آخرین بخش ستون فقرات را تشکیل میدهد. این استخوان دقیقاً زیر استخوان خاجی قرار داشته و از ۳ تا ۵ استخوان بههم جوشخورده تشکیل میشود. مصداق بارز فلفل نبین چه ریزه بشکن ببین چه تیزه، استخوان دنبالچه است که برخلاف ظاهر ساده، بیاهمیت و کوچک خود، وظیفه مهمی را در اندامهای حرکتی برعهده داشته و عملکردهای بسیاری را در بدن انجام میدهد.
یک دنبالچه سالم و بدون مشکل، در حفظ حالت قرارگیری صحیح ستون فقرات، برقراری ثبات در کمر و ساختارهای مرتبط با آن، تقویت تاندونها و لیگامنتها، توزیع فشار در لگن و غیره بسیار مؤثر است. این استخوان مثلثیشکل که در میانه باسن و لگن قرار دارد، در صورت آسیب دیدن، موجب درد و التهاب در قسمت تحتانی کمر و لگن شده و به بیماری درددنبالچه، درد دنباله چه یا کوکسیدنی (coccydynia) شناخته میشود.
بخش جلوی دنبالچه کمی انحنا داشته و عقب آن دارای فرورفتگی است. این ناحیه ماهیچه سرینی بزرگ، عضلات دنبالچه و نیز عضلات مقعد را به یکدیگر متصل میکند. در صورتیکه انحنای طبیعی دنبالچه در اثر فشار، بیش از اندازه شده و حالت غیرطبیعی پیدا کند، عود کرده و نیاز به مراجعه به دکتر استخوان درمان خواهد داشت. درددنبالچه معمولاً بهدلیل تغییرات هورمونی در دوران بارداری و نشستنهای طولانی ایجاد میشود.
این بیماری سن و سال نمیشناسد و در هر سنی ممکن است گریبان شما را بگیرد. اغلب افرادی که با نشستن سروکار زیادی دارند، از درد شدید در هنگام نشستن، دوچرخهسواری یا رانندگی شکایت دارند. درددنبالچه کمر اغلب پس از سن ۴۰ سالگی رخ داده و احتمال بروز آن در زنان، بهدلیل انجام عمل زایمان ۵ برابر بیشتر از مردان است.
علائم و نشانه ها
گاهی آزردگی دنبالچه منشا اصلی درد سیاتیک و کمر درد می باشد و بدلیل عدم توجه به آن ممکن است مدتها بیمار بعنوان کمر درد درمان شود ولی عامل اصلی دنبالچه باشد.
علائم درد دنبالچه میتواند شامل یک یا همه موارد زیر باشد:
- دردی که در هنگام نشستن تا حد زیادی بدتر می شود.
- درد دنبالچه که در موقع لمس شدن یا هنگامی که فشاری روی آن قرار میگیرد بدتر میشود.
- دردی که هنگامی تغییر وضعیت از حالت نشسته به ایستاده بدتر میشود.
- دردی که با یبوست بدتر شده و پس از دفع مدفوع بهتر میشود.
معمولاً استفاده از ترکیبی از درمانهایی که درد را کاهش میدهند و اصلاح فعالیتها جهت جلوگیری از فشار آمدن به دنبالچه، برای کنترل یا تسکین درد کفایت میکند. در موارد بسیار نادری هم، انجام جراحی برای برداشتن دنبالچه توصیه میشود، که البته این جراحی (کوکسیژکتومی) تنها زمانی انجام میشود که درد شدید باشد و انجام دست کم چند ماه درمان غیرجراحی و اصلاح فعالیتها تأثیری در تسکین و رفع درد نداشته باشد.
در این مقاله دلایل، تشخیص و هر دو گزینه درمانی غیرجراحی و جراحی به طور کامل مورد بررسی قرار میگیرند.
چگونه میتوان درد دنبالچه را تشخیص داد؟
درد موضعی روی ساکروم بهتنهایی ممکن است پیشبینیکننده نباشد، بنابراین خوب است مشکل را دستکم نگیرید و با متخصصی که مطمئناً میداند چگونه آسیبشناسی را تشخیص دهد، تماس بگیرید. در اولین ویزیت، همیشه توصیه میشود که با یک صفحه اشعه ایکس معمولی، یک معاینه ساده، مقرونبهصرفه و غیرتهاجمی که در دو برجستگی استاندارد Antero خلفی و جانبی میتواند اطلاعات مهمی در مورد موقعیت دنبالچه بر روی بدن ارائه دهد. ساکروم و دادن بازخورد به مشکل.
اگر این معاینه کافی نباشد، بررسی روابط مفصل و بافت نرم (رباطها) با امآرآی یا بهندرت با سونوگرافی امکانپذیر خواهد بود. سیتیاسکن عموماً برای شرایطی در نظر گرفته میشود که در آنها شک به شکستگی یا ریزشکستگی وجود دارد که بازسازی دیجیتالی آناتومی استخوان برای تأیید یکپارچگی آن مهم است.
درمان درد دنبالچه با تزریق
ممکن است در برخی موارد تزریق موضعی در ناحیه استخوان دنبالچه و بافتهای اطراف آن برای کاهش دردها و التهاب و انجام شود که توسط متخصص مربوطه انجام می شود.
کاهش درد دنبالچه با ماساژ
ماساژهای ملایم و درمانهای دستی نیز به کاهش درد در استخوان دنبالچه کمک می کند؛ زیرا این روشها، میزان فشار روی استخوان دنبالچه را کمتر می کند.
دارودرمانی برای درد دنبالچه
در دارودرمانی از داروهای مسکن، داروهای ضدافسردگی و داروهای ضدصرع مانند ناپروکسن، لیدوکائین و ایبوپروفن استفاده میکنند.
پماد برای درد دنبالچه
برخی از گیاهان دارویی و موادی که میتواند به کاهش دردهای ناحیه دنبالچه کمک کنند از طریق پماد قابل استفاده اند. در این گونه موارد با گرم کردن موضع و ماساژ ناحیه با این پماد ها می توان در درمان درد دنبالچه اقدام نمود. برخی از پماد ها مانند سالیسیلات پیروکسیکام و دیکلوفناک و رزماری میتوانند بسیار کمک کننده باشند.
فیزیوتراپی برای درمان درد دنبالچه
در بعضی از موارد درد دنبالچه با فیزیوتراپی به صورت کامل درمان می شود. این تکنیک فقط باید توسط فیزیوتراپیست و با تجویز متخصص طب فیزیکی انجام شود. در این روش، فیزیوتراپیست از تمرینات تقویتی، حرکات کششی و ورزشهای اصلاحی برای تقویت عضلات پشت و کاهش درد دنبالچه استفاده می کند. در طی جلسات فیزیوتراپی، تمام قسمتها مانند عضلات کف لگن، عضلات شکم، فیله کمر و… تقویت می شوند و استخوان دنبالچه در مکان صحیح خود قرار می گیرد.
درمان درد دنبالچه با عمل جراحی
در مواردی که میزان آسیب به استخوان دنبالچه زیاد باشد و با روشهایی مانند ماساژ، فیزیوتراپی، ورزش، دارو درمانی، الکتروتراپی، لیزر درمانی و… نتوان آن را درمان کرد، پزشک انجام عمل جراحی را توصیه می کند. عمل جراحی دنبالچه با هدف کاهش فشار روی دنبالچه و برداشتن قسمتهای زائد استخوان دنبالچه انجام می شود.
درمان خانگی
- پرهیز از نشستن طولانی مدت
- دوش آب گرم برای کاهش درد و شل شدن عضلات
- استفاده از بالشتک مخصوص ژالهای هنگام نشستن
- مصرف داروهای ملین برای اجابت مزاج بدون درد
- گذاشتن کمپرس سرد چندین بار در روز حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه روی ناحیه دردناک (خصوصا روزهای ابتدایی کوکسیدینیا)
- گذاشتن کمپرس گرم روی استخوان دنبالچه هر روز حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پس از روزهای ابتدایی
- اجتناب از پوشیدن لباسهای تنگ و تحت فشار قرار دادن دنبالچه