نقرس نوعی آرتریت التهابی بسیار دردناک است. معمولاً هر بار یک مفصل (اغلب مفصل شست پا) را درگیر میکند. در زمانهایی علائم بدتر میشوند که به این مواقع فلیرآپ (تشدید علائم بیماری) گفته میشود و در زمانهایی نیز علائمی دیده نمیشوند که به آنها پسرفت بیماری (رمیسیون) گفته میشود. حملات مکرر نقرس میتواند باعث آرتریت نقرسی شود که نوعی آرتریت تشدید شونده است.
درمانی برای نقرس وجود ندارد، اما شما میتوانید با دارو و روشهای کنترلی این مشکل را درمان کرده و آن را کنترل کنید.
نقرس چیست؟
پزشکان نقرس را به عنوان یک زیردسته از آرتریت، که شامل انواع مختلفی از بیماریها و دردهای مفصلی است، شناختهاند. برخی از انواع آرتریت منجر به التهاب مفصل میشوند، در حالی که برخی از انواع دیگر آرتریت این ویژگی را ندارند. نقرس یک نوع شایع از آرتریت التهابی است که ناشی از وجود کریستالی به نام اسید اوریک در بدن است. نقرس در چهار مرحله رخ میدهد، از جمله هایپر اوریسمی بدون علامت، آرتریت نقرسی حاد، نقرس بین بحرانی و نقرس توفاسه مزمن.
نقرس باعث درد و تورم یک مفصل یا چند مفصل میشود. اغلب انگشت شست پا را درگیر میکند؛ اما در مفاصل دیگر از جمله: زانو، مچ پا، پا، دست، مچ دست و آرنج نیز دیده میشود.
علائم بیماری نقرس چیست؟
هر اپیزود نقرس، حملهی نقرس نامیده میشود. حملات نقرس بسیار دردناک بوده و ممکن است ناگهانی و اغلب یکشبه رخ دهند. در حملهی نقرس، علائم بیماری در مفصل درگیر میتواند شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید
- قرمزی
- خشکی
- تورم
- حساسیت به لمس، حتی لمس کردن ملایم مثل کشیدن پتو به آن
- داغی یا احساس این که مفصل دارد میسوزد.
حملهی نقرس چقدر طول میکشد؟
حمله نقرس میتواند یک یا دو هفته طول بکشد. در فواصل بین حملات نقرس ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید.
دلایل بیماری نقرس چیست؟
بدن انسان با شکستن مواد شیمیایی به نام پورینها که در برخی از غذاها و نوشیدنیها وجود دارد اسید اوریک تولید میکند. این محصول جانبی به کلیهها میرود و با ادرار کردن از بدن دفع میشود.
گاهی اوقات بدن انسان اسید اوریک زیادی تولید میکند. یا کلیهها نمیتوانند بهخوبی آن را دفع کنند. وقتی که میزان اسید اوریک در بدن زیاد میشود یا همان هایپر اوریسمی، کریستالهای اسید اوریک در مفاصل سخت میشوند. کریستالهای تیز و سوزنمانند باعث نقرس میشوند. با این حال بسیاری از افراد دارای اسید اوریک زیاد نیز هرگز به نقرس مبتلا نمیشوند.
چه کسانی در معرض ابتلا به نقرس قرار دارند؟
نقرس میتواند در هر کسی رخ دهد. معمولاً در مردان زودتر از زنان رخ میدهد. در زنان عمدتاً بعد از یائسگی رخ میدهد. احتمال ابتلای مردان به این مشکل سه برابر زنان است، چون بیشتر طول عمرشان اسید اوریک بالاتری دارند؛ زنان بعد از یائسگی این میزان اسید اوریک را تجربه خواهند کرد.
افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به نقرس قرار دارند:
- دارای اضافه وزن یا چاق
- مبتلا به نارسایی احتقانی قلب
- دیابتیها
- دارای سابقهی خانوادگی نقرس
- مبتلا به هایپرتانسیون (فشار خون بالا)
- مبتلا به بیماریهای کلیوی
همچنین احتمال ابتلا به نقرس در موارد زیر در شما بیشتر خواهد بود:
- داشتن رژیم غذایی دارای میزان زیادی پروتئین حیوانی
- مصرف الکل
- مصرف قرص آب (دیورتیکها)
چه موقع به دکتر مراجعه کنم؟
در صورتی که مشکوک هستید که نقرس دارید و قبلاً تشخیص داده نشده، مخصوصاً اگر درد بدتر شود و درجه حرارت بدنتان هم بالا باشد (تب داشته باشید) به پزشک مراجعه کنید.
حتماً باید تشخیص تأیید شود، چون مشکلات دیگری که نیاز به درمان فوری دارند، مانند عفونت مفصل نیز میتوانند گاهی اوقات علائمی مشابه این بیماری ایجاد کنند.
اگر تشخیص داده شد که نقرس دارید و دچار حمله شدید، در صورتی که داروهایتان بعد از چند روز تأثیری نداشتند به پزشکتان مراجعه کنید.
بیماری نقرس چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر درد ناگهانی و شدیدی در یک مفصل داشتید، باید با پزشکتان (PCP) صحبت کنید. ممکن است پزشک شما را به روماتولوژیست، یعنی پزشک متخصص در زمینهی نقرس و انواع دیگر آرتریت، ارجاع دهد.
پزشکان در زمان تأیید ابتلا به نقرس مواردی را در نظر میگیرند که عبارتند از:
- علائم: پزشک از شما میخواهد تا علائمتان را شرح دهید و بگویید که هرچند وقت یکبار رخ میدهند و چقدر طول میکشند.
- معاینهی فیزیکی: پزشک مفصل یا مفاصل درگیر را معاینه میکند تا تورم، قرمزی و داغی را بررسی کند.
- آزمایش خون: آزمایش خون میتواند میزان اسید اوریک در خون شما را بسنجد.
- آزمایشات تصویری: ممکن است از مفصل درگیر تصاویری (با اشعهی ایکس، اولتراسوند یا MRI) تهیه شود.
- تخلیه: ممکن است پزشک از سوزن برای تخلیهی مایعات موجود در مفصل درگیر استفاده کند. با استفاده از میکروسکوپ وجود کریستالهای اسید اوریک بررسی میشود (تأیید نقرس) یا مشکلات دیگر (باکتری و عفونت و انواع دیگر کریستالها) تشخیص داده میشود.
درمان بیماری نقرس
درمان بیماری نقرس شامل موارد زیر است:
درمان دارویی بیماری نقرس
داروهای نقرس دو نوع هستند و تمرکز آنها به دو نوع مشکل مختلف است. نوع اول درد و التهاب ناشی از نقرس را تسکین میدهد. نوع دوم با کاهش میزان اسید اوریک خون از بروز مشکلات دیگر ناشی از نقرس جلوگیری میکند.
تشخیص اینکه کدام نوع دارو برای شما مناسبتر است به تناوب و شدت بروز علائم و بیماریهای دیگری که دارید بستگی دارد.
داروهایی برای درمان حملات نقرس:
داروهای مورد استفاده برای درمان حملات نقرس و جلوگیری از حملات بعدی عبارتند از:
- داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): NSAIDها شامل داروهای بدون نیاز به نسخه مانند: ایبوپروفن (ادویل، موترین IB و …) و ناپروکسن سدیم (الیو) و داروهای NSAID تجویزی قویتر مانند: ایندومتاسین (ایندوسین، تیوربکس) یا سلکوکسیب (سلبرکس) هستند. NSAIDها با خطر ایجاد دلدرد، خونریزی و زخم همراه هستند.
- کلشیسین: ممکن است پزشک کلشیسین (کولکریس، گلوپربا، میتیگار) را تجویز کند که دارویی ضد التهابی است که درد نقرس را تسکین میدهد. تأثیر این دارو میتواند فوری باشد اما با عوارض جانبی مانند حالت تهوع، استفراغ یا اسهال نیز همراه خواهد بود.
- کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون، ممکن است بتوانند درد و التهاب نقرس را کنترل کنند. کورتیکواستروئیدها ممکن است به شکل قرص باشند یا به داخل مفصل تزریق شوند. عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها میتواند شامل تغییرات خلق و خو، بالا رفتن سطح قند خون و بالا رفتن فشار خون باشد.
داروهایی برای جلوگیری از مشکلات بیماری نقرس:
اگر هر سال چندین بار دچار حملات نقرس میشوید، یا اگر تناوب حملات نقرس در شما کمتر است اما خیلی دردناک است، پزشک داروهایی برای کاهش احتمال ابتلا به مشکلات ناشی از نقرس برای شما تجویز خواهد کرد. اگر در تصاویر اشعهی ایکس مفصل شما آسیب مشاهده میشود یا توفی، بیماری مزمن کلیوی یا سنگ کلیه دارید، داروهایی برای کاهش میزان اسید اوریک خون برای شما تجویز خواهد شد.
- داروهایی که مانع تولید اسید اوریک میشوند: داروهایی مانند آلوپورینول (آلوپریم، لوپورین، زیلوپریم) و فبوکسوستات (اولوریک) میران اسید اوریکی که بدنتان تولید میکند را محدود میکنند. عوارض جانبی آلوپورینول عبارتند از: تب، بثورات جلدی، مشکلات هپاتیت و کلیوی. عوارض جانبی فبوکسوستات عبارتند از: بثورات جلدی، حالت تهوع و کاهش کارکرد کبد. همچنین فبوکسوستات باعث افزایش خطر مرگهای ناشی از مشکلات قلبی نیز میشود.
- داروهایی برای افزایش دفع اسید اوریک: داروهایی مانند پروبنسید (پروبالان) باعث بهبود توانایی کلیهها برای دفع اسید اوریک از بدن میشوند. عوارض جانبی آن عبارتند از: بثورات جلدی، دلدرد و سنگ کلیه.
فیزیوتراپی
متخصص طب فیزیکی باید توجه داشته باشد که بیماران دارای سابقهی نقرس، هایپراوریسمی و/یا وجود عفونت سپتیک مفصلی باید قبل از درمان برای معاینات پزشکی به پزشک مراجعه کنند.
در زمان تشدید علائم بیماری، متخصص طب فیزیکی باید برنامهی کنترلی و استفاده از آتل، اسپلینت، ارتوتیکها و ابزار کمکی دیگر برای محافظت از مفصل آسیبدیده را تقویت کند.
متخصصین طب فیزیکی باید به تقویت و بهبود کارکرد کمک کنند. همچنین متخصص طب فیزیکی میتواند به بیمار در تدوین برنامهی ورزشی مناسب و کنترل وزن نیز کمک کند. برنامهی دقیق ورزشی را باید متخصص طب فیزیکی شما مشخص کند و باید شامل موارد زیر باشد:
- برنامهی ورزشی را آهسته اما پیوسته شروع کنید. ورزشهای موجود باید با شدت کم حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته انجام شوند. این کار برای کنترل وزن و حفظ سلامت قلب و عروق شروع خوبی است.
- از ورزشهای شدید، مخصوصاً در طول شدت یافتن بیماری (فلیر آپ) یا بلافاصله بعد از آن خودداری کنید؛ زیرا میتواند میزان اسید اوریک را افزایش دهد.
- توجه داشته باشید که هیدراته بمانید. دهیدراته شدن با افزایش میزان اسید اوریک در ارتباط است. این امر به این معنی است که باید آب بنوشید و مصرف نوشیدنیهای شیرین حاوی فروکتوز، که با افزایش میزان اسید اوریک در ارتباط است را نیز کاهش دهید.
- اگر در کنترل نقرس یا در ورزش کردن مشکل دارید، با پزشکتان صحبت کنید و راهنمایی بگیرید. ممکن است در صورت نیاز فیزیوتراپی را توصیه کند.
- در صورتی که هدف کاهش وزن باشد، بهتر است در کنار ورزش از رژیم غذایی نیز برای کاهش وزن تدریجی استفاده شود. کاهش وزن ناگهانی میتواند باعث افزایش میزان اسید اوریک شود.
شاک ویو تراپی
با استفاده از شاک ویو تراپی برای نقرس، تجمع کریستالهای اسید اوریک موجود در مایع سینوویال در بافتهای مفصل مختل میشود. شاک ویو باعث تسکین درد نقرس نیز میشود و تشکیل عروق جدید را تحریک کرده و روند طبیعی بهبودی بدن در قسمت بافت ملتهب را تسریع میکند و باعث بهبود سریع درد و همچنین تورم و قرمزی نیز میشود. از دیگر اثرات شاک ویو تراپی تأثیر مسکن آن است که درد را تسکین داده و مواد رگزا (آنژیوژن) و نیتریکاکسید را برای بهبود سریع درد، تورم و قرمزی به گردش در میآورد.
لیزر درمانی
لیزر درمانی باعث آزاد شدن اندورفینها (مورفین طبیعی) میشود و باعث کاهش طبیعی درد نقرس میگردد. در لیزر درمانی از نور قرمز برای تسکین درد، افزایش گردش خون و کمک به بدن برای کاهش طبیعی التهاب استفاده میشود.
اولتراسوند
اولتراسوند برای نقرس اثرات درمانی مفید زیادی دارد که میتواند به طور ایمن و مؤثر در درمان نقرس و مشکلات مربوط به نقرس مورد استفاده قرار گیرد. از اولتراسوند برای تسکین درد در حین کنترل حملات حاد نقرس و برای بهبود کارکرد مفصل استفاده میشود.
الکتروتراپی (TENS)
در الکتروتراپی، پالسهای الکتریکی توسط الکترودها به پوست منتقل میشوند. دستگاه TENS میتواند به دو روش مختلف در کاهش درد مؤثر باشد. در فرکانس بالا، انتقال درد به مغز مسدود میشود و به این ترتیب شما احساس درد نمیکنید. در فرکانس پایین، دستگاه TENS بدن را از طریق تحریک خارجی، به ترشح اندورفین کمک میکند که در نتیجه به کاهش درد منجر میشود. علاوه بر این، استفاده از TENS باعث افزایش جریان خون نیز میشود.
روشهای جراحی
علیرغم تلاشهای شما برای کنترل نقرس، ممکن است لازم باشد تا برای ترمیم آسیبهای ناشی از نقرس از جراحی کمک بگیرید.
- خارج کردن توفی
- خارج کردن آرتروسکوپی کریستالهای اسید اوریک
- فیوژن مفصل
- تعویض مفصل
درمان و کنترل بیماری نقرس در خانه
داشتن سبک زندگی سالم میتواند به سلامت عمومی شما، زندگی بهتر در کنار نقرس، انجام کارها و فعالیتهای روزمره و کاهش خطر حملات نقرس و آسیب مفصل کمک کند.
- تغذیهی مناسب: داشتن رژیم غذایی سالم مهمترین مورد در سبک زندگی برای کنترل نقرس است. در واقع برخی افراد میتوانند تنها با تغییرات رژیم غذایی نقرس را کنترل کنند. اسید اوریک با شکسته شدن پورینها، که مادهای شیمیایی است که به طور طبیعی در بدن و برخی غذاها وجود دارد، در بدن ساخته میشود.
اجتناب از مصرف غذاهایی که پورین زیادی دارند، مانند: گوشت قرمز و اندامهای درونی، برخی از غذاهای دریایی و الکل، میتواند به کاهش میزان اسید اوریک خون کمک کرده و خطر حملات نقرس را کاهش دهد.
- داشتن وزن مناسب: کاهش وزن در صورتی که چاق باشید یا اضافه وزن داشته باشید میزان اسید اوریک و خطر حملات نقرس را کاهش میدهد. همچنین وزن کمتر مساوی است با فشار کمتر بر مفصل دردناک.
- تحرک داشتن: فعالیت فیزیکی منظم، مخصوصاً در فواصل بین حملات نقرس، بخش مهمی از برنامهی کنترل نقرس در شما است.
- تمرین تکنیکهای تسکین درد: حملات نقرس بسیار دردناک است. علاوه بر مصرف داروهای مسکنی که پزشک تجویز کرده است، میتوانید از روشهایی که میدانید برای کنترل درد استفاده کنید.
- از خودتان مراقبت کنید: زندگی با بیماری دردناکی که گاهی حمله میکند هم از لحاظ جسمی و هم روانی طاقتفرسا است. مراقبت کردن از خودتان، حتی وقتی درگیر حمله نیستید هم بسیار اهمیت دارد.
بیماری نقرس خطرناک
حملات زیاد (نقرس مزمن) نادر است، اما در صورت بروز میتواند به مفصل آسیب بزند.
نقرس مزمن میتواند باعث ایجاد برجستگیهای ریز سفیدی نیز شود که توفی (Tophi) نامیده میشوند و اغلب در زیر پوست گوش، انگشتان دست یا آرنج دیده میشوند.
در این حالت کریستالهای اورات در زیر پوست شکل میگیرند؛ آنها میتوانند خیلی دردناک باشند.
اگر میزان اسید اوریک در شما خیلی بالا باشد، دچار سنگ کلیه خواهید شد، پس برای کاهش میزان آن باید درمان شوید.
چگونه میتوان از بیماری نقرس جلوگیری کرد؟
میتوانید برای جلوگیری از نقرس تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید:
- آب کافی بنوشید تا کلیهها بهتر کار کنند و بدنتان دهیدراته نشود.
- مرتباً ورزش کنید. چاقی/اضافه وزن باعث افزایش اسید اوریک در بدن شده و فشار بیشتری نیز به مفاصلتان وارد میشود.
سعی کنید میزان پورینها را در بدنتان کاهش دهید، زیرا این مادهی شیمیایی میتواند باعث افزایش تولید اسید اوریک شود. غذاها و نوشیدنیهایی که پورین زیادی دارند عبارتند از:
- الکل
- گوشت قرمز و اندامهای درونی (مثلاً جگر)
- صدف
- آبگوشت
- نوشیدنیها و غذاهای حاوی فروکتوز (قند میوه)
- پروتئینهای حیوانی. همهی پروتئینهای گوشت حیوانی میتوانند باعث افزایش میزان اسید اوریک شوند.
برخی از داروها نیز باعث افزایش میزان اسید اوریک میشوند. این داروها عبارتند از:
- دیورتیکها که با نام قرص آب نیز شناخته میشوند.
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی یا داروهای مورد استفاده برای کاهش سرعت سیستم دفاعی بدن (مثلاً داروهای مورد استفاده در موارد پیوند اعضا)
سؤالات متداول
حملات نقرس هر چند وقت یکبار رخ میدهند؟
برخی از افراد مرتباً دچار حملات نقرس میشوند و برخی دیگر ممکن است اپیزودهایی با فاصلهی چند سال داشته باشند. اگر نقرس درمان نشود، فاصلهی بین حملات کمتر شده و حملات بیشتر طول خواهند کشید. حملات نقرس ممکن است در یک مفصل چندین بار رخ دهد یا مفصلهای مختلفی را درگیر کند.
حملهی نقرس چقدر طول میکشد؟
معمولاً حملهی نقرس ۵ تا ۷ روز طول میکشد و سپس بهتر میشود. اگر برای درمان فوراً اقدام کنید باعث آسیب دائمی به مفصل نخواهد شد.
آیا میتوان بدون دارو نقرس را درمان کرد؟
اکثراً حملات نقرس بعد از چند هفته خودبهخود و حتی بدون درمان برطرف میشوند.
آیا نقرس درمانی دارد؟
درمانی برای نقرس وجود ندارد و این مشکل در صورت عدم مراجعه برای درمان به مرور زمان بدتر میشود.
آیا میتوان به راحتی با نقرس زندگی کرد؟
اکثر افراد مبتلا به نقرس در صورت تشخیص به موقع میتوانند زندگی عادی داشته باشند. اگر بیماری شما پیشرفت کرد، کاهش سطح اسید اوریک میتواند کارکرد مفصل را بهبود بخشیده و توفی را از بین ببرد. دارو و تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی نیز میتواند علائم را تسکین داده و تناوب و شدت حملات نقرس را نیز کاهش دهد.
چه بیماریهایی با نقرس اشتباه گرفته میشوند؟
گاهی اوقات نقرس با بیماریهای مفصلی دیگر اشتباه گرفته میشود که عبارتند از:
- آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
- استئوآرتریت (آرتروز)
- سندرم تونل کارپال
- آرتریت عفونی
- سپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات)