فلج بلز چیست و چگونه درمان می‌‎شود؟

فلج بلز عارضه‌ای است که به طور موقت باعث فلج یا ضعف عضلات صورت می‌شود. این حالت زمانی رخ می‌دهد که عصب کنترل‌کننده عضلات صورت، ملتهب، متورم یا فشرده شود.

فلج بلز باعث سفت شدن یا حتی افتادگی یک سمت صورت می‌شود. در این صورت فرد در لبخند زدن یا حتی بستن پلک دچار مشکل می‌شود. در اکثر موارد، فلج بلز موقتی بوده و علائم و عوارض آن در طی چند هفته یا نهایتا چند ماه از بین می‌رود.

اولین بار یک آناتومیست اسکاتلندی به نام چارلز بل، این عارضه را کشف کردن و از آن پس به این نوع فلج صورت، فلج بلز می‌گویند.

علائم فلج بلز چیست؟

معمولا علائم و نشانه‌های فلج بل به صورت ناگهانی ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• علائم با ضعف خفیف یک سمت صورت آغاز می‌شوند و تا فلج یک سمت صورت ادامه می‌یابند، ممکن است فلج صورت چند ساعت تا چند روز طول بکشد.
• افتادگی یک سمت صورت و مشکل در پلک زدن یا لبخند زدن
• ریزش آب دهان
• درد در اطراف فک، داخل یا پشت گوش به ویژه در سمت آسیب‌دیده صورت
• افزایش حساسیت به صدا در سمت آسیب‌دیده
• سردرد
• عدم احساس طعم و مزه
• تغییر در میزان اشک و بزاق تولید شده

در موارد نادری ممکن است فلج بلز به هر دو سمت صورت اثر بگذارد.

دلایل ابتلا به فلج بلز چیست؟

علت اصلی فلج بلز مشخص نیست. به نظر می‌رسد که فلج بلز در اثر التهاب ایجاد شده توسط سیستم ایمنی در ناحیه اعصاب صورت، ایجاد شود. گاهی اوقات فلج بلز با موارد زیر مرتبط است:

• دیابت
• فشار خون بالا
• آسیب فیزیکی
• مسمومیت
• بیماری لایم
• سندرم گیلن باره
• سارکوئیدوز
• ضعف زیاد عضلانی یا میاستنی گراویس
• ام اس
• عفونت، به ویژه عفونتی که به ویروس هرپس سیمپلکس مربوط باشد.(این ویروس باعث ایجاد زخم و آفت در دهان می‌شود)

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به فلج بلز قرار دارند؟

فلج بلز بیشتر در این افراد ایجاد می‌شود:

• افرادی که در سه ماهه سوم بارداری به سر می‌برند، البته ممکن است هفته اول بعد از زایمان هم این عارضه بروز کند.
• افرادی به نوعی عفونت در دستگاه تنفسی فوقانی، مثل آنفولانزا مبتلا باشند.
• افرادی که دیابت داشته باشند.
• افرادی که فشار خون بالا دارند.
• افرادی که چاق هستند.

احتمال بروز مکرر حملات فلج بلز نادر است. این حملات معمولا در افراد به صورت مکرر ایجاد می‌شوند، که سابقه خانوادگی داشته باشند. به عبارتی دیگر، فلج بلز ممکن است یک بیماری ژنتیکی باشد.

چه موقع به دکتر مراجعه کنیم؟

در صورت بروز هر نوع فلجی، سریعا به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است سکته کرده باشید. فلج بلز در اثر سکته مغزی ایجاد نمی‌شود؛ اما ممکن است علائم مشابهی را ایجاد کند.

اگر دچار ضعف یا فلج صورت شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید تا علت و شدت بیماری تشخیص داده شود.

نحوه تشخیص فلج بلز

معمولا پزشکان می‌توانند فلج بلز را از روی علائم تشخیص دهند. هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص فلج بلز وجود ندارد. البته ممکن است پزشک آزمایش‌هایی را برای رد کردن سایر گزینه‌های مشابه انجام دهد. این آزمایشات شامل موارد زیر هستند:

• الکترومیوگرافی (EMG) برای تعیین میزان درگیری عصب
• آزمایش خون برای تشخیص بیماری لایم و دیابت
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT) برای تعیین اینکه آیا دلیل ساختاری برای علائم شما وجود دارد یا خیر

پزشک باید حتما احتمال وجود یا بروز تومور یا سکته مغزی را رد کند چون این‌ها علائمی مشابه با فلج بلز را ایجاد می‌کنند.

درمان فلج بلز

اکثر افراد مبتلا به فلج بلز، حتی بدون انجام درمان خاصی، بهبود می‌یابند. اما یک‌سری روش درمانی وجود دارند که به بهبودی سریع‌تر کمک می‌کند.

درمان دارویی و تزریقی

پزشک ممکن است به شما یک دوره کوتاه از کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون) تجویز کند. این داروها به کاهش التهاب کمک می‌کنند و باعث افزایش سرعت بازیابی عصبی می‌شوند. مصرف این داروها می‌تواند مدت زمان علائم فلج بلز را کاهش داده و اگر در ۷۲ ساعت اولیه بعد از شروع علائم مصرف شوند، بهترین نتیجه را به همراه خواهند داشت.

تزریق بوتاکس. بوتاکس یکی از موثرترین روش‌های درمانی برای فلج بلز و فلج جزئی صورت است. بوتاکس یک روش درمان اصلی برای بیماران مبتلا به سینکینزیس، فلج جزئی صورت و فلج بلز در دو دهه گذشته بوده است. بوتاکس پروتئینی است که از سم بوتولینوم به دست می‌آید.

داروها عبارتند از:

• کورتیکواستروئیدهای خوراکی مانند: پردنیزون، تورم عصب را کاهش می‌‌دهند و باعث بهبودی سریع‌تر می‌شوند. این درمان زمانی موثر است که حداکثر تا ۴۸ ساعت بعد از شروع علائم مصرف دارو را شروع کنید.
• داروی‌های ضد ویروس مثل: آسیکلوویر که برای درمان تبخال به کار می‌روند هم ممکن است بهبودی را سرعت ببخشند، اما میزان تاثیر آن‌ها مشخص نیست. اگر آسیکلوویر به همراه کورتیکواستروئید‌های خوراکی مصرف شود، بهترین اثربخشی را دارد.
• مراقبت از چشم‌ها: در این بیماری، مراقبت از چشم اهمیت زیادی دارد. مصرف قطره‌هایی مثل اشک مصنوعی از خشک شدن چشم‌ها جلوگیری می‌کنند. اگر پلک در اثر فلج بلز بسته نمی‌شود، می‌توانید از یک چسب برای بستن چشم و جلوگیری از خشکی و آسیب به چشم استفاده کنید.

فیزیوتراپی برای درمان فلج بلز

در روز‌های اول شروع علائم، فیزیوتراپیست، وضعیت فرد را بررسی می‌کند:

• سابقه پزشکی فرد بررسی شده و جراحی‌های گذشته و وضعیت کلی سلامتی فرد کنترل می‌شود.
• درباره زمان شروع علائم و اینکه چه چیز‌هایی باعث بدتر یا بهتر شدن علائم می‌شوند، از فرد سوال پرسیده می‌شود.
• بهتر است یک معاینه فیزیکی با هدف بررسی الگو‌های ضعف مرتبط با فلج بلز، صورت بگیرد:
  • حرکات صورت و ابرو
  • بسته شدن چشم‌ها
  • حرکت کردن گونه در هنگام لبخند زدن
  • قابلیت کنترل دهان
  • توانایی مکیدن
  • بالا بردن لب بالا
  • حرکت دادن لب پایین

فیزیوتراپی در جلسه اول:

• روش محافظت از چشم و صورت را به شما آموزش می‌دهد.
• به شما آموزش می‌دهد که چگونه با وجود فلج صورت، کار‌های روزمره خود را مدیریت کنید.
• روند بهبودی را به شما توضیح می‌دهد تا با نشانه‌های بهبودی آشنا شوید.
• آشنایی با نشانه‌های بهبودی به فرد کمک می‌کند تا بتواند پیشرفت بهبودی را زیر نظر بگیرد و در صورت عدم بهبودی بتواند سریعا به پزشک خود اطلاع دهد.

اگر می‌توانید صورت خود را به طور جزئی حرکت دهید؛ فیزیوتراپیست تمرین‌هایی را به شما آموزش می‌دهد که باید آن‌ها را در خانه انجام دهید. این تمرینات باعث می‌شوند که شما بتوانید بخش‌های فلج صورت خود را حرکت دهید و به مرور زمان بتوانید کل صورت خود را حرکت دهید. یکی از این تمرین‌ها، آهسته فوت کردن با دهان است.

فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا تمریناتی که برای بهبود حرکات صورت خود نیاز دارید را یاد بگیرید. البته یکی دیگر از روش‌های بهبود حرکات صورت، ماساژ است. ماساژ، بافت‌های نرم سر و صورت را از حالت انقباض خارج می‌کند و نیز ترمیم عصب را نیز تحریک می‌کند:

• معمولا انجام حرکات صورت و ایجاد حالات صورت به صورت غیر ارادی انجام می‌شود و به طور طبیعی نیازی نیست که فرد برای انجام حرکات صورت برنامه ریزی کند یا اینکه حتی به آن فکر کند.
• بر خلاف سایر عضلات بدن، حسگر‌های عضلات صورت جزئیات زیادی را درباره نحوه حرکات به مغز نمی‌فرستند.

در نتیجه بازیابی حرکات صورت حتی برای فیزیوتراپیست یا مربی شما نیز چالش برانگیز است، اما فیزیوتراپیست تمریناتی را به شما آموزش می‌دهد که با به کار بردن آن‌ها می‌توانید حرکات صورت خود را بازیابی کنید. ممکن است تمرینات در طی دوره درمان تغییر کند:

تمرینات “شروع”‌: در مراحل اولیه، ممکن است فرد نتواند صورت خود را حرکت دهد، در نتیجه در این زمان، درمانگر تمریناتی را تحت عنوان تمرینات شروع به فرد آموزش می‌دهد که با کمک آن‌ها به مرور حرکات صورت بازیابی می‌شود. درمانگر به شما می‌گوید که چگونه صورت خود را قرار دهید تا حرکت اجزای صورت ساده تر شود و دامنه حرکتی صورت افزایش پیدا کند.

تمرینات “تسهیل”: زمانی که بتوانید اجزای صورت خود را حرکت دهید، درمانگر تمریناتی را تحت عنوان تمرینات تسهیل، برایتان تنظیم می‌کند. این تمرینات به افزایش قدرت و فعالیت عضلات کمک می‌کنند.

جراحی برای درمان فلج بلز

جراحی معمولا برای درمان فلج بلز توصیه نمی‌شود. اما اگر علائم از بین نرود یا اینکه عوارض شدیدی وجود داشته باشد، ممکن است به جراحی نیاز باشد.

روش‌های جراحی عبارتند از:

• یکی از روش‌های جراحی، روش جراحی برای کاهش فشار از روی عصب است، البته این جراحی به ندرت انجام می‌شود، زیرا ممکن است باعث کاهش شنوایی و یا آسیب دائمی به اعصاب صورت شود.
• روش‌های جراحی پلاستیک برای افرادی که بهبود نمی‌یابند مناسب هستند، این جراحی‌ها به ایجاد تقارن بین دو سمت صورت و نیز توانایی بستن پلک، کمک می‌کنند.

مراقبت‌های بعد از درمان فلج بلز

در بعضی از افراد ممکن است بعد از طی کردن دوره درمان و بهبودی حدودی، دوباره علائم شدت بگیرند، در این صورت ممکن است فرد تصور کند که فلج بلز در حال عود کردن است. عود فلج‌های صورت به ویژه فلج بلز، متداول نیست.

در اوایل بهبودی توان عضلات افزایش می‌یابد، اما قدرت هماهنگی و کنترل عضلات هنوز بهبود نیافته و خیلی از مشکلات در طول دوره بهبودی ناشی از این امر است. برای جلوگیری از این اتفاق، فیزیوتراپیست به شما می‌گوید که باید از چه حرکاتی اجتناب کنید. به طور مثال، موارد زیر ممکن است باعث ایجاد الگو‌های غیر طبیعی در حرکات صورت شود:

• حرکات بزرگ صورت که با انقباضات شدید و گسترده عضلات صورت همراه است، مثل لبخند کامل
• جویدن آدامس با شدت زیاد
• باد کردن بادکنک

درمانگر به شما کمک می‌کند تا بتوانید صورت طبیعی داشته باشید، باید سعی کنید حرکات صورت خود را محدود نگه دارید تا دو سمت صورت متفاوت نشود.

مشکلات ناشی از فلج بلز

موارد خفیف فلج بلز معمولا در عرض یک ماه از بین می‌رود. بهبودی در موارد شدید فلج بلز که باعث فلج کامل می‌شود، متفاوت است. عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• آسیب غیر‌قابل برگشت به عصب صورت
• رشد مجدد و نامنظم رشته‌های عصبی. این امر باعث انقباضات غیر ارادی عضلاتی می‌شود که تمایل به حرکت دادن آن‌ها ندارید، (سینکینزی) شود. به طور مثال، ممکن است در هنگام لبخند زدن، چشم سمت آسیب‌دیده صورت بسته شود.
• نابینایی جزئی یا کامل چشم و سمت آسیب‌دیده صورت. این اتفاق به دلیل خشکی بیش از حد و خراشیدگی پوشش محافظ شفاف چشم (قرنیه) ایجاد می‌شود.

• زندگی با فلج بلز باعث ایجاد احساس افسردگی، استرس یا اضطراب در فرد می‌شود. اگر احساس می‌کنید که فلج بلز بر سلامت روان شما تاثیر می‌گذارد، با پزشک خود مشورت کنید.

سؤالات متداول

با وجود فلج بلز باید از چه چیز‌هایی اجتناب کرد؟

از غذاهای رشته‌دار، جویدنی، غذاهای دارای مغز، پوست یا پوسته (مانند گوجه فرنگی خام، کاهو، گوشت خام، ذرت شیرین، نخود فرنگی، لوبیا پخته شده) خودداری کنید. ممکن است خوردن برنج یا غذاهای خشک و ترد برای شما مشکل باشد و یا باعث سرفه شود.

چگونه بفهمیم که به فلج بلز دچار شده‌ایم یا سکته مغزی؟

اگر علت علائم، فلج بلز باشد، علائمی مانند آبریزش چشم در سمت آسیب‌دیده، تغییر در توانایی چشایی، حساسیت نسبت به صدا و زنگ‌زدن گوش ظاهر خواهد شد. در سکته‌مغزی، مشکلاتی مثل، مشکل در تکلم و یافتن کلمات، خیره‌شدن چشم‌ها به یک نقطه، مشکل در راه رفتن و تغییر در بینایی، ایجاد می‌شوند.

آیا فلج بلز ممکن است با سکته مغزی مرتبط باشد؟

بیماران مبتلا به فلج بلز حدود ۲ برابر بیشتر از سایر افراد در معرض خطر سکته مغزی هستند.

فلج بلز چقدر جدی است؟

فلج بلز، وضعیت خیلی جدی نیست و معمولا در عرض چند ماه بدون نیاز به هیچ درمانی، بهبود می‌یابد.

آیا ممکن است بیش از یکبار به فلج بلز مبتلا شد؟

معمولا فلج بلز بیش از یکبار در زندگی اتفاق نمی‌افتد، اما امکان تکرار آن وجود دارد. به احتمال زیاد عود فلج بلز در دو سال اول بعد از اولین فلج رخ می‌دهد. فلج بلز ممکن است مجددا در همان سمت صورت اتفاق بیافتد یا اینکه سمت دیگر صورت را تحت تاثیر قرار دهد. اگر فرد سابقه خانوادگی فلج بلز را داشته باشد، به احتمال بیشتری با عود فلج بلز مواجه می‌شود.

با وجود فلج بلز می‌تواند رانندگی کرد؟

اگر علائم فلج بلز شدید است، بهتر است رانندگی نکنید.

آیا فلج بلز مسری است؟

فلج بلز مسری نیست و به سایر افراد سرایت نمی‌کند. اما، اگر علت فلج صورت به خاطر یک ویروس ایجاد شده باشد (به عنوان مثال تبخال یا سندرم رمزی هانت)، این بیماری یا فلج می‌تواند به دیگران سرایت کند. در صورت مشاهده تبخال، به آن دست نزنید و به پزشک مراجعه کنید.

درمان فلج بلز چقدر طول می‌کشد؟

اکثر افراد در طی ۹ ماه بهبود می‌یابند،اما ممکن از زمان بیشتری برای درمان نیاز باشد. احتمال این که ضعف صورت دائمی و ماندگار شود پایین است.

اگر بعد از گذشت ۳ هفته هیچ اثری از بهبودی ظاهر نشد، به پزشک مراجعه کنید. در بعضی از موارد ممکن است جراحی ضروری باشد.

آیا بروز فلج بلز قابل پیشگیری است؟

از آنجایی معمولا فلج بلز در اثر نوعی عفونت ایجاد می‌شود، نمی‌توان از آن پیشگیری کرد. همچنین ممکن است فلج بلز با ویروس تبخال هم در ارتباط باشد.