کیست بیکر عارضهی نسبتاً شایعی است که با نام تخصصیاش کیست پوپلیتئال (پشت زانو) نیز شناخته میشود. بسیاری از بیماران متعجب میشوند، وقتی متوجه میشوند که آسیبدیدگی زانو، آرتریت، نقرس یا مشکلات دیگر باعث تشکیل شدن کیسه مملو از مایع در پشت زانو یا همان کیست بیکر میشود. کسب اطلاعات بیشتر درباره چگونگی بروز این عارضه و علائم مرتبط با آن از ایجاد شدن کیست بیکر یا حداقل تشدیدش جلوگیری میکند. آگاهی یافتن از بهترین روشهای درمان کیست بیکر و تکنیکهای مداخله زودهنگام روشهای مؤثری برای کوتاهتر شدن دوران نقاهت پس از آسیبدیدگی است. تمام مطالبی را که لازم است درباره کیست بیکر بدانید، در این مقاله برایتان توضیح میدهیم.
کیست بیکر چیست؟
کیست بیکر کیسه متورم مملو از مایعی است که پشت زانو تشکیل میشود. مشکلات زانو، مانند آرتریت یا پارگی غضروف معمولاً علت ایجاد کیست بیکر است. وجود چنین مشکلاتی موجب میشود که زانو مقدار بسیار زیادی مایع (مایع سینوویال) تولید کند، مایع اضافی پشت زانو جمع میشود.
کیست بیکر در بانوان شایعتر است و معمولاً در افراد بالای 40 سال مشاهده میشود. کودکان و جوانان با زانوی سالم به ندرت دچار کیست بیکر میشوند.
علائم و نشانههای کیست بیکر
وقتی کیست بیکر ایجاد میشود، گاهی اوقات هیچ دردی احساس نمیکنید یا دردتان خفیف است. ممکن است فقط به دلیل آسیب اولیهای که باعث ایجاد کیست بیکر شده است، دچار زانو درد شوید، اما خود کیست دردناک نیست. چنانچه فشاری به توده یا زانو وارد شود، کیست ورم میکند و بزرگتر میشود. ورم کردن زانو یا کیست درد را شدیدتر میکند و دامنه حرکتی زانو را محدود میکند.
علائم کیست بیکر به شرح زیر است:
- تورم یا ایجاد تودهای پشت زانو که هنگام ایستادن و مقایسه کردن یک زانو با زانوی دیگر مشخصتر است. احساسی که از لمس کیست بیکر دارید، مانند لمس یک کیسه پر از آب است.
- زانودرد
- درد ساق پا
- جمع شدن مایع دور زانو
- صدا دادن، قفل شدن یا گیر کردن مفصل زانو
کیست بیکر گاهی اوقات باعث ورم کردن و قرمزی پایین پا میشود؛ این علائم مشابه علائم لخته شدن خون است. لخته شدن خون یک مورد اورژانسی است. اگر شک دارید که به کدام مشکل مبتلا هستید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
علتهای بروز کیست بیکر
صدمه دیدن زانو در اثر آسیب ورزشی یا وارد شدن ضربه به زانو میتواند باعث ایجاد کیست بیکر شود.
ابتلا به بیماریهایی مانند موارد زیر نیز میتواند گاهی موجب تشکیل کیست بیکر شود:
- آرتروز: آرتروز معمولاً پیامد ساییدگی مفصل در اثر بالا رفتن سن است. آرتروز به ویژه آرتروز زانو، مفصل ران، دست و انگشت شست را درگیر میکند.
- آرتریت التهابی: آرتریت التهابی شامل روماتیسم میشود؛ روماتیسم نوع کمتر شایعی از آرتریت است و نتیجه حمله کردن سیستم ایمنی به مفاصل است.
- پارگی مینیسک
- پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL)
- نقرس: نقرس نوعی آرتریت است که معمولاً انگشت شست را درگیر میکند و پیامد جمع شدن پسماند اسید اوریک در خون است.
کیست بیکر معمولاً در افراد 30 تا 70 سال ایجاد میشود؛ هرچند تمام گروههای سنی، از جمله کودکان ممکن است به کیست بیکر مبتلا شوند.
روشهای تشخیص کیست بیکر
برای تشخیص کیست بیکر باید به پزشک مراجعه کنید تا ایشان معاینه حرفهای انجام بدهند. پزشک در جلسه ویزیت دستور میدهد چند آزمایش برای تأیید کیست بیکر و اطلاع از دلیل ایجاد آن انجام شود. آزمایشهای زیر برای تشخیص کیست بیکر کاربرد دارند:
- بررسی پرونده پزشکی: پزشک درباره آسیبدیدگیهای قبلی زانو از شما سؤال میکند و سابقه پزشکیتان را به طور کامل بررسی میکند.
- رادیوگرافی: عکس رادیوگرافی لزوماً کیست بیکر را نشان نمیدهد، اما پزشک از عکس برای بررسی ابتلا به آرتریت زانو استفاده میکند. آرتریت یکی از دلایل احتمالی کیست بیکر است.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): MRI به جای اشعه ایکس از امواج مغناطیسی برای تهیه تصاویری دقیق از داخل بدن استفاده میکند. MRI اطلاعات بیشتری را درباره علت احتمالی کیست بیکر در اختیار میگذارد.
- سونوگرافی: سونوگرافی آزمایشی ساده و بدون درد است که از امواج صوتی برای تعیین جامد یا مایع بودن توده استفاده میکند.
روشهای درمان کیست بیکر
اگر علائم مستمر باشد و کیست پشت زانو بزرگتر یا دردناکتر شود، روشهای درمان زیر میتوانند مفید باشد. درمان کیست بیکر معمولاً با روشهای غیرجراحی شروع میشود.
درمانهای خانگی و اصلاح سبک زندگی
اگر عارضه خفیف باشد، درمانهای خانگی میتوانند مشکل را حل کنند و ممکن است به مداخله پزشکی جدی نیاز پیدا نکنید. چند راهکار ساده وجود دارد که میتوانید در خانه برای تسکین درد و راحتتر شدن انجام بدهید. درمانهای خانگی کیست بیکر به شرح زیر میباشند:
- زانو را سرد نگه دارید: کیسه یخ یا پک سرد را روی موضع دردناک بگذارید. سرما به کاهش ورم کمک میکند. بستن زانو نیز میتواند مفید باشد.
- مصرف دارو
- استراحت دادن به پا: هنگامی که امکانش را دارید، پا را بالاتر از سطح قلب بگذارید. این کار به کاهش ورم کمک میکند. میتوانید زانو را با باند فشاری ببندید و هنگام راه رفتن از عصا یا عصای زیر بغل استفاده کنید تا فشار از روی پا برداشته شود.
درمان کیست بیکر با دارو
کیست بیکر بدون علائم غالباً به مرور زمان و خودبهخود بهتر و ناپدید میشود. اما اگر کیست همراه با علائم باشد، استراحت به تسکین درد ناشی از تورم بورس کمک میکند. مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی (NSAID) نیز درد را تسکین میدهند. همچنین توصیه میشود فعالیتتان را محدود کنید و به طور متناوب از یخ استفاده کنید.
درمان کیست بیکر با فیزیوتراپی و ورزش
حرکات ورزشی ملایم دامنه حرکتی را افزایش میدهند و عضلات دور زانو را تقویت میکنند. در نتیجه حالتان بهتر میشود و عملکرد زانو را حفظ میکنید.
در این بخش حرکات ورزشی مفیدی را توضیح میدهیم که ورم کیست بیکر زانو را کمتر میکنند.
کشش همسترینگ در حالت نشسته
- بنشینید، پاشنه را روی زمین بگذارید و زانو را صاف کنید.
- به آرامی رو به جلو خم شوید تا کششی را پشت زانو و ران حس کنید.
این حرکت کششی برای بهبود کشش محدود شده زانو کاربرد دارد.
خم کردن زانو
- به پشت بخوابید و زانوها را صاف کنید.
- همانطور که زانو را خم میکنید، پاشنه پای دردناک را به سمت باسن بکشید.
- کشش ملایم را در این موقعیت حفظ کنید و سپس به موقعیت اولیه برگردید.
این نرمش برای افزایش تدریجی خمش محدودشده زانو کاربرد دارد.
کشش ساق پا
- نزدیک دیوار بایستید.
- یک پا را یک قدم جلو بگذارید و هر دو پا را رو به دیوار نگه دارید.
- زانوی پای عقبی را صاف نگه دارید.
- رو به جلو به طرف دیوار خم شوید و دستها را تکیهگاه بدن کنید. زانوی جلویی را خم کنید تا کشش خفیفی را پشت پای صاف حس کنید.
- برای کنترل کشش پای عقبی، فاصلهتان را از دیوار کمتر یا بیشتر کنید.
پشت پا در صورت وجود کیست بیکر سفت میشود. این حرکت کششی به رفع بخشی از تنش پایین پا کمک میکند.
اسکات با دیوار
- به گونهای به دیوار یا در تکیه بدهید که پاهایتان یک گام جلوتر از بدن قرار بگیرد.
- همانطور که پشتتان را به دیوار چسباندهاید، بدن را رو به پایین بلغزانید.
- سه ثانیه در این حالت بمانید، سپس به موقعیت اولیه برگردید و صاف بایستید.
حرکت اسکات برای تقویت عضلات چهارسری مفید است که از زانو حمایت میکنند. بالا بردن قدرت پایینتنه برای مدیریت کیست بیکر مفید است.
گام کششی به طرفین
- ابتدا یک کش مقاومتی را دور مچ پا بیاندازید و زانوها را کمی خم کنید.
- همانطور که به آهستگی یک گام به پهلو برمیدارید، وزنتان را روی پاشنهها بیاندازید و بدون از بین رفتن تنشی که در کش ایجاد شده است، اجازه بدهید پای دیگرتان نیز به همان سمت برود.
این حرکت عضلات سرینی را تقویت میکند که به پایدار کردن مفصل ران و زانو کمک میکنند.
ورزشهای کششی
برای انجام این تمرین به نوار کششی و مینی غلتک فومی نیاز دارید. البته بهجای این وسایل میتوانید از حوله یا وسیلهای مشابه بهجای حلقه استفاده کنید و چند کتاب را جایگزین غلتک فومی کنید.
- روی تشک بنشینید و پای دارای کیست بیکر را بکشید.
- سپس مینی غلتک فومی یا دسته کتاب را زیر پایتان بگذارید.
- حلقه کوتاه نوار کششی را بگیرید و دور پنجه پا بیاندازید.
- با دو دست از سر دیگر نوار کششی بگیرید و آن را بکشید.
- در این بین پشت بدن را صاف نگه دارید و پا را کامل دراز کنید و بکشید.
- در این حالت باید کششی را در ساق پا احساس کنید.
- کشش را تقریباً یک دقیقه حفظ کنید.
- سپس نوک پنجه را کمی به سمت بالاتنه بکشید و پشت بدن را در جهت مخالف حرکت بدهید.
- دست نگهدارنده نوار کششی را کمی شل کنید تا اثر کششی بر کیست بیکر تشدید شود.
- کشش را تقریباً دو دقیقه حفظ کنید.
ماساژ با فوم رولی
- روی تشک بنشینید و غلتک را زیر ساق پا بگذارید.
- دقت کنید که پا را تا جایی که میتوانید محکم فشار بدهید.
- سپس غلتک را به آرامی به طرف زانو بچرخانید.
- وقتی به حفره زیر زانو رسید، مراقب باشید! حواستان باشد که هنگام چرخاندن غلتک فومی فراتر از آستانه درد نروید.
- اگر طبق تجربه شخصیتان بخواهید از یک تا ده به میزان دردتان نمره بدهید، باید دردتان همواره کمتر از 10 و بالای 8 باشد.
ماساژ پشت زانو با توپ
برای انجام این تمرین به توپ کوچک یا متوسط ماساژ نیاز دارید، توپ مناسب را با توجه به نیازهای فردیتان انتخاب کنید. اگر فکر میکنید توپ کوچک بیش از حد کوچک است یا به دلیل اندازهاش فشار بسیار زیادی را وارد میکند، از توپی که کمی بزرگتر است، استفاده کنید. اگر توپ ماساژ ندارید، از توپ تنیس استفاده کنید.
- توپ را زیر حفره پشت زانو، دقیقاً روی کیست بیکر بگذارید.
- حرکات دورانی آهستهای را انجام بدهید تا توپ پشت زانو را ماساژ بدهد.
- میزان دردتان را روی نمره 8 یا 9 مقیاس درد نگه دارید و ماساژ دادن را دو دقیقه ادامه بدهید.
درمان کیست بیکر با تزریق استروئید
تزریق ترکیبی از استروئید و داروی بیحسی برای تسکین درد توصیه میشود، البته تزریق استروئید از عود کیست جلوگیری نمیکند. تزریق استروئید راهحلی موقتی است. اگر کیست پوپلیتئال منشأیی التهابی داشته باشد، کافی است بیماری زمینهای ایجاد کننده کیست را درمان کنید. اگر این بیماری درمان نشود، ممکن است کیست بیکر دوباره ایجاد شود.
درمان کیست بیکر با شاک ویو
فناوری فعالسازی پوستی بروناندامی یک رویکرد درمانی غیرتهاجمی است که امواج فشاری تکانهای را به عمق پشت زانو میرساند. شاک ویوتراپی (EPAT) جریان خون را افزایش و ورم را کاهش میدهد و به متلاشی شدن کیست کمک میکند.
دو یا سه جلسه شاک ویوتراپی در فواصل یکهفتهای معمولاً نتیجه رضایتبخشی را برای تسریع فرایند التیام به دست میدهد. هرچه بیمار قادر به تحمل انرژی بیشتری باشد، کیست سریعتر متلاشی میشود.
درمان کیست بیکر با تخلیه کردن آن
گاهی اوقات لازم است که پزشک مایع سینوویال جمع شده درون کیست و زانو را تخلیه کند. بدینمنظور پزشک سوزنی را تحت هدایت سونوگرافی وارد زانو میکند و به سمت ناحیه مناسب حرکت میدهد.
برای درمان عارضه زمینهای مهم است که علت اصلی جمع شدن مایع را پیدا کنید. اگر زانو دچار آسیبدیدگیهایی مانند پارگی رباط شده باشد، آسیبدیدگی باید ترمیم شود تا زانو به خوبی التیام پیدا کند.
اگر آسیب اولیه اصلاح نشود، ممکن است مجدداً باعث آب آوردن زانو و کیست بیکر شود. در این صورت باید کیست بیکر دوباره تخلیه شود.
درمان کیست بیکر پاره شده
کیست بیکر گاهی پاره میشود و در نتیجه مایع درون کیست، رو به پایین در ساق پا نشت میکند. نشت مایع درد تیز و تیرکشندهای را در ساق پا ایجاد میکند و باعث تورم، سفتی و قرمزی میشود، البته دیدن قرمزی روی پوستهای سیاه و قهوهای رنگ دشوارتر است. بدن مایع را به تدریج ظرف چند هفته جذب میکند.
کیست بیکر پاره شده معمولاً با ورم و درد حاد همراه است. بنابراین مدیریت درد با داروهای ضدالتهابی و حرارت موضعی تنها درمانی است که کیست بیکر پاره شده به آن نیاز دارد. مداخله جراحی به ندرت ضرورت مییابد. (منبع)
درمان کیست بیکر با جراحی
جراحی که دوران نقاهت طولانی دارد، معمولاً آخرین چاره است و صرفاً برای موارد بسیار شدید توصیه میشود. جراحی آرتروسکوپی یا اسکوپینگ (scoping) برای تشخیص و ترمیم بافت آسیبدیده به کار برده میشود.
جراح بخشی از استخوان را در عمل استئوتومی زانو برای اصلاح آسیب ساختاری زانو میبُرد. جراحی همواره با خطرها و عوارض جانبی همراه است. پزشکان همواره مناسب بودن انجام جراحی را به دقت بررسی میکنند و تمام جوانب را میسنجند.
اگر فکر میکنید درد و ورم پشت زانو ناشی از وجود کیست بیکر است، هرچه سریعتر از پزشک وقت معاینه بگیرید.
مراقبت های بعد از جراحی کیست بیکر
بسیار مهم است که دستورات مربوط به دوران نقاهت و مراقبت پس از جراحی کیست بیکر را به دقت رعایت کنید تا از عود کیست بیکر جلوگیری کنید.
- حرکت زودهنگام: اگر کیست با سوزن تخلیه شده باشد یا جراحی آرتروسکوپی انجام داده باشید، به احتمال زیاد اجازه دارید که بلافاصله پس از عمل راه بروید. البته در دوران نقاهت نباید فعالیتهای سنگین انجام بدهید.
- بستن زانوبند: ممکن است پزشک توصیه کند که تا چند هفته پس از جراحی برای بیحرکت نگه داشتن زانو، زانوبند یا بریس ببندید.
- فیزیوتراپی: انجام دادن حرکات ورزشی خاص به افزایش دامنه حرکتی و تقویت عضلات دور زانو کمک میکند.
مدت زمان دوران نقاهت پس از جراحی کیست بیکر برای تمام بیماران یکسان نیست و به درمان شدن یا نشدن عارضه زمینهای مفصل حین عمل بستگی دارد. انتظار میرود که اکثر بیماران تقریباً چهار تا شش هفته پس از جراحی به سطح فعالیتی کاملشان برگردند.
کیست بیکر در کودکان
کیست بیکر در پسربچههای چهار تا هشتساله شایعتر است. کیست بیکر به صورت تودهای بدون درد پشت زانو ایجاد میشود و معمولاً فقط یک پا را درگیر میکند.
کیست بیکر گاهی بدون هیچ دلیل مشخصی در کودکان ایجاد میشود و کودک معمولاً علائم ندارد. با این حال برخی کودکان از احساس سفتی یا فشار در پشت مفصل زانو هنگام صاف کردن زانو شکایت دارند یا پس از فعالیتهای سنگین دچار زانو درد میشوند. تغییر اندازه روزمره کیست بیکر غیرعادی نیست.
درمان کیست بیکر در کودکان
مدیریت محافظه کارانه به صورت تجویز داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی برای کودکانی به کار برده میشود که کیست بیکرشان طبق نتیجه سونوگرافی سه سانتیمتر یا کوچکتر است یا درد بسیار کمی دارد.
اگر مدیریت محافظه کارانه کمکی به بهبود بیمار نکرد یا کیست بزرگتر از سه سانتیمتر شد، برش جراحی انجام میشود.
برش جراحی زمانی توصیه میشود که کیست بیکر بزرگتر از سه سانتیمتر باشد و با درد و علائم مداومی همراه باشد که با مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی برطرف نشود. (منبع)
خطرات و عوارض احتمالی کیست بیکر
علائم کیست بیکر معمولاً خفیف است، با این حال گاهی عوارضی مانند مشکلات زیر بروز مییابد:
- کیست مدام بزرگتر و در نتیجه علائم شدیدتر میشود.
- کیست رو به پایین بزرگ میشود و به عضلات ساق پا میرسد.
- کیست پاره میشود و مایع درونش در ناحیه ساق پا نشت میکند. نشت مایع درد و کبودی دور مچ را افزایش میدهد.
در صورت مشاهده ورم ساق پا یا داغ شدن ساق پا به سرعت برای درمان به پزشک مراجعه کنید.
تمایز قائل شدن بین عوارض کیست بیکر و مشکلات جدیتر و کمتر شایعی مانند لخته شدن خون در سیاهرگ دشوار است. بنابراین بهتر است شرط احتیاط را رعایت کنید و برای معاینه نزد پزشک بروید.
روشهای جلوگیری از بروز تورم کیست بیکر
مفصل زانو حین ورزش کردن مستعد آسیبدیدگی است. پیشگیری از آسیبدیدگی زانو خطر ایجاد شدن کیست بیکر اولیه یا عود کننده را کاهش میدهد.
اقدامات زیر برای پیشگیری از آسیبدیدگی زانو توصیه میشوند:
- گرم و سرد کردن بدن قبل و بعد از تمرین و ورزش را فراموش نکنید.
- کفش مناسب و حمایت کننده از پا بپوشید.
- برای جلوگیری از آسیبدیدگی سعی کنید سینه پاها را به جای زانوها بچرخانید.
- اگر زانویتان آسیب دید، فعالیت را فوراً متوقف کنید. برای رفع ورم از کیسه یخ استفاده کنید و به پزشک مراجعه کنید.
سخن پایانی
از آنجا که کیست بیکر دلایل مختلفی دارد، یافتن یک راهحل برای درمانش دشوار است. درمانهای غیرتهاجمی مانند تزریق کورتیکواستروئید و داروهای غیراستروئیدی ضد التهاب متداولترین روشهایی هستند که برای درمان کیست بیکر به کار برده میشوند؛ جراحی نیز برای موارد وخیم پیشنهاد میشود. اگر درد شدیدتر باشد، تزریق به تسکین درد کمک میکند. با این حال تزریق تضمین نمیکند که کیست دوباره ایجاد نشود. کیست بیکر غالباً خودبهخود از بین میرود؛ البته همیشه این اتفاق نمیافتد. اگر دچار مشکل شدید، در اولین فرصت برای برخورداری از درمان مناسب نزد پزشک بروید.
پرسشهای پرتکرار
ممکن است کیست بیکر خود به خود از بین برود؟
احتمال دارد کیست بیکر خود به خود از بین برود. وقتی کیست زیر پوست پاره میشود، بدن مایع را جذب میکند. البته بهترین کار غالباً این است که منشأ مشکل زانو را درمان کنید تا کیست بیکر از بین برود و دوباره هم ایجاد نشود.
اندازه کیست بیکر چقدر است؟
اندازه کیست بیکر متفاوت است و از بسیار کوچک (بدون علائم) تا بزرگ متغیر است. البته تغییر کردن اندازه کیست بیکر بسیار شایع است. درون کیست گاهی از چند لب کوچک با دیوارههای 2 تا 8 میلیمتری تشکیل میشود.
کیست بیکر خطرناک است؟
کیست بیکر خطرناک نیست و گاهی خود به خود از بین میرود. اما کیست گاهی میترکد و وقتی این اتفاق رخ میدهد، مایع سینوویال رو به پایین درون ساق پا نشت میکند. نشت مایع به درد، ورم و سرخی دامن میزند.
کیست بیکر زانو دارم، راه رفتن برایم خطری ندارد؟
کیست بیکر غالباً در اثر آسیب دیدن زانو ایجاد میشود. راه رفتن در دوران نقاهت به بیمار کمک میکند که قدرت و توانایی حرکتی زانو را به تدریج باز بیابد. البته اگر بیمار مجبور باشد برای آنکه به راحتی راه برود، شیوه گام برداشتنش را تغییر بدهد یا زانو را به حالتی غیرعادی کج کند، احتمالاً راه رفتن هنوز ایمن نیست.
ماساژ دادن برای رفع درد و ورم کیست بیکر اشکالی ندارد؟
برخلاف آسیبهای عضلانی که واکنش خوبی به ماساژ نشان میدهند، کیست بیکر آسیبی عضلانی نیست. در واقع اگر کیست بیکر دارید، نباید از روش ماساژ استفاده کنید، چون ماساژ عارضه را بیشتر تحریک میکند. کیست بیکر حاوی مایعات التهابی است.
کیست بیکر چه زمانی نگرانکننده میشود؟
کیست بیکر گاهی باعث تورم و قرمز شدن پایین پا میشود؛ این علائم مشابه علائم لخته شدن خون است. لخته خون یک مورد اورژانسی است. اگر از ماهیت مشکلتان مطمئن نیستید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
کیست بیکر زانو دارم، باید زانوبند ببندم؟
از بریسی که بلندی آن تا زانوست، استفاده نکنید؛ این نوع بریس ممکن است ورم و درد را بدتر کند. باند فشاری را بیش از حد محکم نبندید، چون ممکن است دچار بیحسی یا گزگز پا، پایین پا یا انگشتان شوید.
پد گرمایی برای کیست بیکر مفید است؟
روزی یک بار از پد گرمایی استفاده کنید، حمام آب گرم نیز به رفع ورم کمک میکند.