پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL)، در اثر کشیدگی یا پیچ خوردگی این رباط بهوجود میآید. رباط صلیبی قدامی یکی از قویترین نوارهای بافتی است که استخوان ران (فمور) را به درشت نی (تیبیا) متصل میکند. آسیب رباط مفصلی قدامی مرسومترین صدمه در طی ورزشهایی مانند فوتبال، راگبی، بسکتبال و اسکی کوهستانی است که ایستادن یا تغییر مسیر، پریدن و پایین آمدن ناگهانی دارد.
رباط صلیبی قدامی چیست؟
رباط صلیبی قدامی یکی از جفت رباطهای صلیبی در زانوی انسان است. رباط دیگری به نام رباط صلیبی خلفی وجود دارد. این دو رباط به همراه رباطهای صلیبی شکل، به دلیل قرار گرفتن در شکل یک ضربدر، شناخته میشوند. در مفصل چهار سر کاسه زانو (مشابه زانو)، به عنوان رباط صلیبی جمجمهای نیز شناخته میشود، بر اساس موقعیت ساختاری آن.
پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) چیست؟
پارگی رباط صلیبی قدامی زمانی روی میدهد که این رباط به طور جزئی یا کامل پاره شود. زمانی که این اتفاق بیفتد، رباط نمیتواند دوباره شکل گرفته یا خود به خود درمان شود.
انواع پارگیهای ACL چه هستند؟
وقتی رباط صدمه میبیند، پزشک ممکن است صدمه را از یک تا ۳ درجه بندی کند که درجه ۳ شدیدترین آنهاست:
- درجه ۱: رباط کشیده میشود، اما با این حال وظیفه ثابت نگه داشتن مفصل زانو را انجام میدهد.
- درجه ۲: رباط شما کشیده و شل میشود، یعنی به طور جزئی پاره شده (این مورد نادر است).
- درجه ۳: رباط شما پاره شده و به دو قسمت تبدیل شده است. این مورد صدمه بسیار شدیدی است.
پارگیهای رباط صلیبی قدامی اغلب همراه با صدماتی به رباطهای جانبی، کپسول مفصلی، غضروف مفصلی یا مینیسک (پدهای غضروفی) است.
دلایل پاره شدن رباط صلیبی قدامی
اگر موارد زیر را انجام دهید، رباط صلیبی قدامی میتواند صدمه ببیند:
- به یک سمت زانو صدمه بسیار بدی زده شود.
- مفصل زانو بیش از حد کشیده شود.
- در هنگام پریدن، آمدن روی زمین یا چرخیدن، به سرعت مسیر حرکت را متوقف کرده و آن را تغییر دهید.
بسکتبال، فوتبال و اسکی رایجترین ورزشهای مربوط به پارگی رباط صلیبی قدامی هستند.
پارگی رباط صلیبی قدامی اغلب با صدمات دیگر روی میدهد. مثلاً پارگی رباط صلیبی قدامی اغلب همراه با پارگی MCL (آسیب رباط جانبی داخلی زانو) و غضروف جذب کننده ضربه در زانو (مینیسک) همراه است.
اکثر پارگیهای رباط صلیبی قدامی در میانه رباط هستند یا رباط از استخوان کشیدگی پیدا میکند. این پارگیها فاصلهای بین لبههای پار شده ایجاد کرده که خود به خود درمان نمیشوند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر کلیک کنید
علائم پارگی رباط صلیبی قدامی
نشانهها و علائمی که در پارگی رباط صلیبی قدامی معمولاً مشاهده میشود:
- صدا یا احساس تق بسیار بلند در زانو
- درد شدید و عدم توانایی در ادامه کاری
- ورم سریع
- از دست دادن دامنه حرکتی
- احساس بیثباتی یا عدم تحمل وزن بدن
اقدامات و کمکهای اولیه بعد از جراحت
کمک اولیه در هنگام بروز صدمه به رباط صلیبی قدامی:
- قرار دادن پا بالاتر از سطح قلب
- قرار دادن یخ روی زانو
- مصرف مسکنهایی مانند داروهای غیراستروئیدی ضد التهابی (مثلاً ایبوپروفن)
- اگر صدمه جدی است، زانوی خود را حرکت ندهید.
- تا زمانی که به پزشک مراجعه میکنید، از یک آتل برای صاف نگه داشتن زانو استفاده کنید.
- تا درمان نشدید، به ورزش یا فعالیتهای دیگر ادامه ندهید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
در صورتی که زانوی شما به علت صدمه به رباط صلیبی قدامی دچار پارگی شد، به سرعت باید به بخش اورژانس مراجعه کنید. مفصل زانو یک ساختار پیچیده از استخوانها، رباطها، تاندونها و سایر بافتها است که با هم هماهنگی کار میکنند. برای تشخیص صحیح و بهموقع، لازم است که مورد بررسی قرار گیرید تا شدت پارگی مشخص شده و درمان مناسب به شما تعیین شود.
معاینه پزشکی شامل دو بخش است:
معاینه جسمانی و پیشینه بیمار
در طی اولین جلسه، پزشک در مورد علائم و پیشینه شما صحبت میکند. در طی معاینه فیزیکی، پزشک تمامی ساختارهای زانوی آسیب دیده را بررسی کرده و آنها را با زانوی سالم شما مقایسه میکند. اکثر پارگی رباطها را میتوان از طریق معاینه فیزیکی زانو تشخیص داد.
عکسبرداریها
دیگر آزمایشات که ممکن است به تأیید تشخیص پزشک کمک کنند به صورت زیر است:
- اشعه ایکس. اگرچه این روش پارگی رباط صلیبی قدامی را نشان نمیدهد، اما میتواند مشخص کند که آیا این صدمه در ارتباط با شکستگی استخوان است یا خیر.
- عکسبرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). این روش، در بافتهای نرمی مانند رباط صلیبی قدامی، عکسهای بهتری نسبت به اشعه ایکس ایجاد میکند. با این حال، معمولاً نیازی به MRI برای تشخیص پارگی رباط صلیبی قدامی نیست. اما داشتن عکس MRI به پزشک امکان بررسی صدمه به دیگر بافتهای نرم ساختارهای زانو (مثلاً مینیسک و غضروف) را میدهد.
چه اتفاقی میافتد اگر رباط صلیبی قدامی کودکی پاره شود؟
کودکان و نوجوانان همچنان در حال رشد هستند. ترمیم رباط صلیبی قدامی خطر آسیب به صفحه رشد را به همراه دارد و این امر میتواند منجر به بروز مشکلاتی در رشد استخوان شود. گاهی جراح رباط صلیبی قدامی را جراحی نمیکند تا کودک بزرگتر شده و استخوان او بالغ گردد. پزشک از روشهای خاصی برای اجتناب از آسیب به صفحه رشد استفاده میکند.
درمان پارگی رباط صلیبی قدامی
دو گزینه وجود دارد؛ جراحی و بدون جراحی. جراحی برای همه بیماران نیاز نیست. درمانهای اصلی غیرتهاجمی استراحت و مصرف داروهای ضد التهابی به منظور کاهش درد و التهاب هستند.
درمانهای بدون جراحی
درمانهای بدون جراحی شامل استفاده از بریسها و فیزیوتراپی میشود:
استفاده از بریس
بریس را اطراف زانو قرار دهید تا آن را ثابت نگه دارد. نیاز به استفاده از عصا نیز دارید تا وزن خود را روی یک پا قرار ندهید.
فیزیوتراپی
برخی بیماران که آسیب درجه یک یا دو دارند بدون جراحی مشکلی نخواهند داشت، اما توصیه میشود که فیزیوتراپی انجام دهند. این کار به تقویت عضلات اطراف زانو به منظور ایجاد ثبات بیشتر کمک میکند. بسته به شدت پارگی، برخی بیماران قبل از انجام جراحی، ترجیح میدهند فیزیوتراپی انجام دهند. اگر درد نداشتید و بعد از چند هفته فیزیوتراپی تعادل داشتید، ممکن است بتوانید بدون جراحی به انجام کارهای خود ادامه دهید. با این حال، ممکن است احتمال اینکه در آینده کاری انجام دهید که رباط صلیبی قدامی شما کاملاً پاره شود، افزایش مییابد.
اگر نمیخواهید رباط صلیبی قدامی خود را ترمیم کنید، احتمال ابتلا به آرتروز زود هنگام زانو را تشدید میکنید. حتی اگر عمل جراحی انجام دهید، بازهم زودتر از زمانی که رباط صلیبی قدامی خود را پاره نکرده بودید، مبتلا خواهید شد، اما اگر تصمیم بگیرید که آن را ترمیم نکنید، باز هم آرتروز خیلی زودتر اتفاق میافتد.
متخصص فیزیوتراپی به شما کمک میکند تا برخی از ورزشها را انجام دهید، مثلاً:
حرکات ایزومتریک عضله چهارسر ران
- به آرامی عضلات چهار سر ران (عضلات ران) خود را با فشار هر دو زانو به سمت پایین فعال کنید. هر دو پا صاف باشند.
- در انجام این حرکت، باید توجه کنید که عضلات چهارسر ران منقبض باشند.
- اجرا: ۱۰ ثانیه ثابت بمانید و ۱۰ بار این حرکت را تکرار کنید (چندین بار در روز).
کشش پاشنه با کش
- به آرامی با سر دادن پاشنه به سمت خود، شروع به خم کردن زانوی صدمه دیده خود کنید.
- میتوانید به آرامی نوار کشی را بکشید.
- در نقطهای که درد ایجاد میشود مکث کنید، سپس به مرحله اول باز گردید.
- در ابتدا، به خاطر ورم و سفتی زانو، حرکت دادن زانو سخت است. اما به تدریج بهتر میشود.
- ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار شود (چندین بار در روز).
بلند کردن پا به صورت صاف
- با منقبض کردن عضلات شکمی، میانه بدن را درگیر کنید.
- پای صدمه دیده را به سمت سقف بالا بیاورید و در حالی که سعی می کنید زانو را کاملاً صاف نگه دارید. مکث کنید. سپس پایین بیاورید.
- این حرکت در ابتدای آسیب رباط صلیبی قدامی دشوار است، زیرا عضلات چهار سر ران سُست هستند.
- فعالیت مجدد عضلانی این عضلات به مرور زمان با این تمرین بهبود مییابند.
- این حرکت را در سه ست ده تایی انجام دهید (یک یا دو بار در روز).
حرکت پل
- به طور مساوی و تا جایی که زانوی آسیب دیده میتواند تحمل کند، هر دو زانو را خم کنید.
- عضلات باسن را با سفت کردن باسن درگیر کنید.
- لگن را به سمت سقف بالا بیاورید. مکث کنید سپس پایین ببرید.
- این حرکت را در سه ست ده تایی انجام دهید (یک یا دو بار در روز).
اگر نمیخواهید جراحی انجام دهید، توجه کنید که احتمال صدمه مجدد به زانو بیشتر است.
جراحی پارگی رباط صلیبی قدامی
گزینه جراحی معمولاً بر اساس سبک زندگی بیمار میباشد. در ورزشکاران و دیگر بیماران در هر سنی که میخواهند به فعالیتهای بدنی شدید خود ادامه دهند، اغلب جراحی ترمیم رباط صلیبی قدامی نیاز است.
اگر پارگی خیلی شدید نباشد، برخی از بیمارانی که نیازی به انجام ورزشها یا کار فیزیکی سخت ندارند، احتمالاً بتوانند بدون جراحی به زندگی معمولی خود ادامه دهند و سبک زندگی فعال و سالمی نیز داشته باشند. بسیاری از مبتلایان به پارگی رباط صلیبی قدامی که درمانهای غیرتهاجمی و بدون جراحی دارند، میتوانند شنا کنند، آهسته بدوند و از اکثر دستگاههای موجود در باشگاه استفاده کنند.
جراحی برای ترمیم پارگی رباط صلیبی قدامی با کمک پیوند یک تاندون از بدن شما انجام میشود (تاندونها، ماهیچهها را به استخوانها متصل میکنند). این تاندون میتواند از همسترینگ (از پشت ران)، یا تاندون کاسه زانو/کشکک (از جلوی زانو) باشد.
گاهی، تاندون شخص فوت شده (تاندون فرد اهدا کننده یا فوت شده) میتواند برای افراد مسنتری که همچنان فعال هستند نیز استفاده گردد. تاندونهای فرد فوت شده معمولاً برای ورزشکاران جوان استفاده نمیشود، زیرا احتمال پارگی مجدد آنها وجود دارد.
جراحی کم تهاجمی است، یعنی به جای ایجاد برشی بزرگ با اسکالپل، جراح از آرتروسکوپ استفاده میکند که وسیلهای نیزه مانند است. جراح آرتروسکوپ و دیگر وسایل را از طریق برشهای کوچک ایجاد شده در زانو وارد میکند.
بعد از جراحی رباط صلیبی قدامی چه اتفاقی میافتد؟
بعد از جراحی باید اطراف زخم را تمیز و خشک نگه دارید. از یخ برای کاهش ورم و درد استفاده کنید. ممکن است از بریس و عصا نیز استفاده کنید.
فیزیوتراپی بعد از جراحی
در فیزیوتراپی سعی میشود زانو و عضلات اطراف آن را تقویت کنند. جزئیات یک برنامه درمانی فیزیوتراپی به صورت زیر ممکن است باشد، اما محدود به این موارد نیست:
کنترل درد
متخصص فیزیوتراپی میتواند از روشهای درمانی متنوعی برای کمک به کاهش درد استفاده کند. گذاشتن یخ ممکن است برای کاهش ورم استفاده شود و گاهی ممکن است از فشار برای کاهش دردی که در زانو حس میکنید استفاده کنند.
تمرین راه رفتن
اگر با وسایل کمکی مانند عصا راه میروید، متخصص فیزیوتراپی میتواند نحوه درست استفاده از آنها را به شما آموزش دهد. او میتواند به شما در تغییر راه رفتن با عصا به راه رفتن طبیعی و بدون ابزار کمکی نیز کمک کند.
بهبود انقباض چهار سر ران
بعد از پارگی رباط صلیبی قدامی، عضله چهار سر ران در بالای ران شما به طور عملی بیتحرک میشود و به درستی کار نمیکند. یکی از اهداف اصلی فیزیوتراپی پس از آسیب زانو، بازگرداندن کنترل طبیعی به عضله چهار سر ران است. متخصص فیزیوتراپی ممکن است از روشهایی مانند تحریک الکتریکی با نام NMES یا تحریک روسی برای انجام این کار استفاده کند. همچنین، تمرینات تقویت عضله چهار سر ران مانند بالا بردن پا در حالت صاف نیز به شما توصیه میشود.
پلیومتریک
اگر تصمیم به انجام مجدد ورزشهای سطح بالا ندارید، برنامه فیزیوتراپی باید شامل تمرینات مراقبتی مانند پلیومتریک شود. یادگیری درست پریدن و آمدن روی زمین میتواند به شما کمک کند تا اعتماد به نفس لازم برای بازگشت به ورزش را به دست آورید.
دوره بهبودی چقدر است؟
دوره ریکاوری جراحی رباط صلیبی قدامی، معمولاً ۶ تا ۹ ماه زمان میبرد.
عوارض جراحی چیست؟
- عفونت. عفونت نادر است، اما با این حال در هر جراحی احتمال ایجاد آن هست.
- سفتی. سفتی در زانو بعد از جراحی طبیعی است، اما فیزیوتراپی میتواند به رفع آن کمک کند. این امر میتواند با انجام توانبخشی به منظور به دست آوردن تمام توان حرکتی بعد از جراحی، اجتناب پذیر شود.
- انتقال ویروس. دریافت پیوند از یک فرد غیر زنده همیشه میتواند همراه با احتمال انتقال بیماریهایی مانند ایدز و هپاتیت C باشد. احتمال ابتلای شما به این بیماریها کمتر از ۱ در میلیون است.
- لخته شدن خون. لختگی خون کشنده است، اما نادر نیز میباشد. در جریان خون، لخته میتواند تجزیه گردد و باعث آمبولی ریه یا سکته مغزی گردد.
- درد کشکک زانو. این عارضه زمانی معمولی است که پیوند تاندون کشکک زانو را انجام دهید.
- صدمه به صفحه رشد. ترمیم زودهنگام رباط صلیبی قدامی در کودکان و نوجوانان این خطر را به همراه دارد. در صورت امکان، جراح عمل را تا رشد کامل اسکلت به تعویق میاندازد یا از روشهای ویژهای برای جلوگیری از آسیب دیدن صفحه رشد استفاده میکند.
عوارض صدمه به رباط صلیبی قدامی
افرادی که پارگی رباط صلیبی قدامی را دارند، بیشتر در معرض احتمال ابتلا به آرتروز زانو هستند. حتی اگر جراحی ترمیم رباط انجام شود، ممکن است آرتروز ایجاد شود.
عوامل بسیاری از جمله شدت آسیب اصلی، وجود آسیبهای مرتبط به مفصل زانو یا سطح فعالیت پس از درمان شاید بر احتمال بروز آرتروز تأثیر بگذارند.
پیشگیری
آموزش و ورزش مناسب میتواند به کاهش احتمال صدمه به رباط صلیبی قدامی کمک کند. پزشک ورزشی، فیزیوتراپیست، مربی ورزشی یا دیگر متخصصان در پزشکی ورزش میتوانند ارزیابی، دستورالعمل و بازخوردی که بتواند به شما در کاهش خطرات کمک کنند را ارائه دهند.
برنامههایی برای کاهش صدمه به رباط صلیبی قدامی:
- تمریناتی برای تقویت مرکز بدن: مثلاً باسن، لگن و پایین شکم. برای آموزش ورزشکاران به منظور جلوگیری از حرکت دادن زانو به سمت داخل در هنگام انجام حرکت اسکات.
- ورزشهایی که عضلات پا را تقویت کنند، مخصوصاً تمرینات مربوط به همسترینگ، تا تعادل کلی عضلات پا قطعا تقویت گردند.
- ورزشهایی که بر روش و حالت مناسب زانو در هنگام پریدن و فرود آمدن از پرش تاکید دارند.
- آموزش برای بهبود تکنیک در هنگام انجام حرکات چرخشی و قطع کننده
تمرین برای تقویت عضلات پاها، باسن و مرکز بدن و همچنین تمرین برای بهبود روشهای پریدن و پایین آمدن و جلوگیری از حرکت زانو به سمت داخل ممکن است به کاهش احتمال پارگی رباط صلیبی قدامی در ورزشکاران زن کمک کند.
سوالات پرتکرار
آیا با وجود پارگی رباط صلیبی قدامی میتوانم به صورت عادی زندگی کنم؟
بله، اما ممکن است قبل از اینکه کاملاً به حالت قبل از صدمه خود برگردید، مدتی زمان نیاز باشد. اگر بخواهید جراحی کنید یا خیر، در نهایت با فیزیوتراپی به زندگی طبیعی باز گشته و میتوانید راحت باشید.
آیا با وجود پارگی در رباط صلیبی میتوانم راه بروم؟
مادامی که به آهستگی و با دقت راه بروید، بله. برخی به اندازه کافی ثبات دارند که این کار را انجام دهند. در دیگر بیماران، در صورتی که زانو خالی کند و تحمل وزن را نداشته باشد، باید از عصا استفاده شود.
آیا پارگی رباط صلیبی قدامی درد دارد؟
بله. درد دارید و ممکن است صدای تق را در هنگام صدمه بشنوید یا حس کنید.
آیا پارگی رباط صلیبی قدامی ممکن است دوباره روی دهد؟
بله، ممکن است رباط صلیبی قدامی خود را دوباره پاره کنید.
آیا پارگی رباط صلیبی قدامی به معنی اتمام کار ورزشکاران است؟
بعد از جراحی حدود ۶ تا ۹ ماه زمان برای فیزیوتراپی نیاز است تا ورزشکار بتواند به فعالیت معمول خود باز گردد. در آن زمان، هیچ ورم یا دردی ندارد. دامنه کامل حرکتی و تعادل کامل باید بازگردد. نیرو و استقامت نیز باید باز گردد. اکثر ورزشکاران به سطح قبلی فعالیتهای خود باز میگردند.
چه کفشهایی احتمال پارگی رباط صلیبی قدامی را کاهش میدهند؟
کفشهایی استفاده کنید که برای ورزش مناسب بوده و به پیشگیری از ایجاد صدمه کمک میکنند.
آیا رگ به رگ شدن رباط صلیبی قدامی، خود به خود ترمیم میشود؟
رباط صلیبی قدامی نمیتواند خود به خود ترمیم شود، زیرا هیچ منبع خونی برای این رباط وجود ندارد.